Yatırımcının Gözünden Anlatımla Kapsamlı Bir İnceleme
1. Giriş: Sermaye Artırımı ve Satış Türleri
Borsada işlem gören şirketler zaman zaman sermaye artırımı yaparak yeni kaynak yaratmak isteyebilir. Bu, ya şirketin büyüme planlarını finanse etmek için ya da borçlarını azaltmak, yeni yatırımlara yönelmek gibi nedenlerle yapılır. Sermaye artırımı yapılırken çeşitli yöntemler vardır:
- Halka arz (şirket hisselerinin halka açık şekilde satılması)
- Bedelli sermaye artırımı (mevcut ortaklardan para toplanması)
- Bedelsiz sermaye artırımı (şirket iç kaynaklarıyla yapılan artırımlar)
- Ve tabii ki: Tahsisli satış
2. Tahsisli Satış Nedir?
Tahsisli satış, şirketin yeni çıkaracağı hisseleri belirli kişi ya da kuruma, doğrudan ve önceden belirlenmiş şekilde satmasıdır. Bu satış genellikle bir ya da birkaç yatırımcıya yöneliktir ve halka açık bir çağrı yapılmaz.
Yani örneğin bir şirket, “ben bu 100 milyon liralık hisseyi sadece şu yatırım şirketine satacağım” diyerek, bunu SPK onayıyla yapar. Borsada işlem gören küçük yatırımcılar bu satışa katılamaz.
3. Tahsisli Satışın Özellikleri
- Hızlı fon temini sağlar. Şirketler, uzun halka arz süreçleriyle uğraşmadan belirlenen yatırımcıdan doğrudan fon alır.
- Özel anlaşmalar içerir. Tahsisli satış genelde karşılıklı pazarlıkla olur; hisse fiyatı nominal fiyattan (1 TL) ya da indirimli belirlenebilir.
- SPK onayı gerekir. Her tahsisli satış, Sermaye Piyasası Kurulu’nun iznine ve belirli yasal prosedürlere tabidir.
- Genellikle “satış kısıtlaması” süresi vardır. Bu hisseyi alan kişi ya da kurum, belirli bir süre bu hisseleri borsada satamaz (genelde 1 yıl kilit süre).
4. Neden Tahsisli Satış Yapılır?
Tahsisli satışın şirketler için bazı avantajları vardır:
- Acil nakit ihtiyacını hızlı karşılamak
- Güçlü stratejik ortaklıklar kurmak (Örneğin yabancı fonlara ya da büyük yatırımcılara hisse devriyle)
- Borsada hisse fiyatını etkilemeden kaynak yaratmak
Ancak bu yöntemin bazı sakıncaları da vardır:
- Mevcut ortakların payı seyrelir. Yeni hisseler çıkarıldığı için mevcut yatırımcıların şirketteki payı azalır.
- Küçük yatırımcıya adaletsiz gelir. Genellikle tahsisli satış nominal fiyattan yapılır. Halka açıkta 5 TL olan hisse, yatırımcıya 1 TL’den satılırsa bu durum tepkilere neden olur.
- Şeffaflık tartışmaları ortaya çıkar.
5. Uygulamada Neler Oluyor?
Borsa İstanbul’da son yıllarda tahsisli satışlarda ciddi bir artış görülüyor. Şirketler, yatırımcılarla özel anlaşmalar yaparak hızlıca fon topluyor. Ancak bu satışların hemen ardından hisse fiyatlarında sert düşüşler yaşanması, yatırımcılar arasında “tahsisli satış sonrası düşüş” şeklinde bir algı yaratmış durumda.
Bazı şirketler tahsisli satıştan hemen sonra hisseye satış baskısı gelmesini engellemek için satış kısıtı (lock-up) uygulasa da, bu her zaman yatırımcıyı tatmin etmiyor.
6. Tahsisli Satış vs Halka Arz: Farklar Nelerdir?
| Özellik | Tahsisli Satış | Halka Arz |
|---|---|---|
| Katılımcılar | Belirli yatırımcı(lar) | Tüm yatırımcılara açık |
| Süreç | Kısa, hızlı | Uzun, detaylı |
| Fiyat | Pazarlıkla belirlenir | Talep toplama ile oluşur |
| Şeffaflık | Sınırlı | Yüksek |
| Etki | Potansiyel seyreltme ve spekülasyon | Geniş yatırımcı tabanı, güven artırıcı |
7. Yatırımcı Açısından Ne Anlama Geliyor?
Eğer yatırımcı olarak bir hissede pozisyonunuz varsa ve şirket tahsisli satış açıklıyorsa:
- Kime, hangi fiyattan, ne kadar hisse satılıyor?
- Satış kısıtı var mı?
- Satış sonrası şirketin kasasına ne kadar para girecek ve nasıl kullanılacak?
Bu soruları netleştirmeniz çok önemli. Aksi takdirde “şirket büyüyor” beklentisiyle alım yaparken, fiyatların tahsisli satış sonrasında eridiğini görebilirsiniz.
8. Değerlendirme
Tahsisli satış, doğru kullanıldığında şirket için yararlı bir finansman aracı olabilir. Ancak kötü niyetli kullanımlarda küçük yatırımcı için risklidir. Her yatırımcının, bu tür haberleri analiz ederken yalnızca “kasa doluyor” değil, “hisse başına düşen değer ne kadar seyrelir?” sorusunu da sorması gerekir.
Unutmayın: Borsada her satış birilerinin alımıdır. Ama bazı alımlar, herkesin erişimine açık olmayabilir. Tahsisli satış, işte tam da bu noktada karanlıkta kalan bir sayfadır. Doğru aydınlatılırsa faydalı olabilir; yanlış okunursa büyük hayal kırıklıkları yaratabilir.
