Para, modern ekonomilerin can damarıdır. Ancak bu damar, bireylerin “güvende tutma” içgüdüsüyle yastık altına sakladıkları birikimler yüzünden tıkanıyorsa, toplumun tamamı için risk büyüyor demektir. Yastık altı birikimler, bireysel tercih gibi görünse de, makroekonomik dengeleri sarsan, finansal sistemi zayıflatan ve kalkınmanın önüne set çeken bir sorundur. İşte bu geleneksel alışkanlığın ekonomiye zararları ve çözüm önerileri…
1. Finansal Sistemin Kan Kaybetmesi
Bankalar ve finans kuruluşları, ekonomideki paranın dolaşımını sağlayan kalptir. Yastık altında tutulan nakit, bu dolaşıma katılmadığında, bankaların kredi verme kapasitesi düşer. Krediler ise işletmelerin yatırım yapması, bireylerin konut alması veya eğitim finansmanı için kritik öneme sahiptir. Örneğin, Türkiye’de 2023 verilerine göre yastık altında yaklaşık 250 milyar dolar civarında para olduğu tahmin ediliyor. Bu miktarın sadece yarısının sisteme girmesi bile, faiz oranlarının düşmesine ve istihdam yaratacak projelerin artmasına katkı sağlayabilir.
2. Kayıt Dışı Ekonomiyi Beslemesi
Yastık altındaki nakit, kayıt dışı ekonomiyi besleyen en büyük kaynaklardan biridir. Vergi kaçırma, karapara aklama veya denetimsiz ticaret gibi yasa dışı faaliyetler, fiziksel paranın izlenemezliği sayesinde kolayca gerçekleşebilir. Bu durum, devletlerin vergi gelirlerini azaltırken, sosyal hizmetlerin (eğitim, sağlık, altyapı) finansmanını da sekteye uğratır. Örneğin, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede başarılı olan ülkelerde (İsveç, Norveç gibi), nakit kullanımının sınırlandırılması ve dijital ödemelerin teşviki sayesinde vergi gelirleri artmıştır.
3. Enflasyon ve Parasal İstikrarsızlık
Merkez bankaları, para arzını kontrol ederek enflasyonla mücadele eder. Ancak yastık altındaki paralar, ekonomideki gerçek para stokunun hesaplanmasını zorlaştırır. Bu belirsizlik, para politikalarının etkinliğini azaltır. Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde (Türkiye, Arjantin örneklerinde olduğu gibi), halkın nakit biriktirme eğilimi, para birimine olan güvensizliği pekiştirir ve devalüasyon riskini artırır.
4. Bireysel Riskler: Güvenli Sandığınız Yastık, Aslında Ne Kadar Güvenli?
Yastık altı birikimler, bireyler açısından da risklidir:
- Fiziksel Riskler: Hırsızlık, yangın veya doğal afetler anında birikimler yok olabilir.
- Enflasyon Riski: Nakit, zamanla satın alma gücünü kaybeder. Banka hesapları veya altın gibi enstrümanlarla korunmak mümkünken, yastık altı para bu şansı ortadan kaldırır.
- Fırsat Maliyeti: Faiz gelirleri, borsa yatırımları veya döviz kazançları gibi fırsatlar kaçırılır.
5. Psikolojik Güvensizlik ve Sistemle Kopukluk
Yastık altı birikim alışkanlığının temelinde, finansal sisteme duyulan güvensizlik yatar. Ekonomik krizler, banka batışları veya siyasi istikrarsızlık, bireyleri “parayı gözüm görmeli” düşüncesine iter. Ancak bu kısır döngü, sistemin daha da zayıflamasına neden olur. Güven inşası için şeffaf politikalar, mevduat sigortası sistemlerinin güçlendirilmesi ve finansal okuryazarlık eğitimleri şarttır.
Çözüm: Birikimleri Ekonomiye Kazandırmanın Yolları
- Finansal Okuryazarlık Kampanyaları: Halka, paranın zaman değerini ve enflasyon riskini anlatan eğitimler verilmeli.
- Mevduat Teşvikleri: Düşük tutarlı hesaplara vergi muafiyeti veya yüksek faiz oranları sunulabilir.
- Dijital Ödemelerin Yaygınlaştırılması: Nakit kullanımını azaltacak teknolojik altyapılar (QR kod, dijital cüzdanlar) desteklenmeli.
- Güven Artırıcı Politikalar: Bankacılık sisteminin şeffaflığı ve denetim mekanizmalarının etkinliği vurgulanmalı.
Sonuç: Toplumsal Refah İçin Parayı Harekete Geçirmek
Yastık altı birikimler, bireysel bir tercihten öte, kolektif bir sorumluluk gerektirir. Paranın ekonomiye katılması, sadece devletlerin değil, her bireyin refahına hizmet eder. Unutmayalım: Ekonomi, hareket eden para ile büyür. Paranızı hapsetmeyin, geleceği inşa etmek için onu özgür bırakın…
