OpenAI’ın ChatGPT modelini piyasaya sürmesiyle başlayan yapay zeka (YZ) heyecanı, teknoloji ve genel hisse senedi piyasalarını yeni zirvelere taşıyan küresel bir dönüşüme işaret ediyor. Analistlere göre YZ, küresel ekonominin büyümesi için yalnızca bir araç değil; aynı zamanda “kıvılcım, hızlandırıcı ve yakıt kaynağı” olarak görülüyor. Ancak bu parlak görünüm, altyapı finansmanına yönelik artan borçlanma ve potansiyel yatırım balonları gibi ciddi risklerle dengeleniyor.
Büyümenin Tetikleyicisi: Sermaye Harcaması ve Servet Etkisi
Yapay zeka, üretkenlik üzerindeki kalıcı etkisini göstermeden bile, ekonomiyi canlandırmanın çeşitli yollarını sunuyor. En somut etkilerden biri, YZ modellerinin temelini oluşturan çipleri barındıran veri merkezleri gibi YZ altyapısına yönelik devasa sermaye harcamalarıdır . Bu harcamaların on yılın sonuna kadar yılda yaklaşık %20 artması bekleniyor. ABD’de 2025’in ikinci çeyreğinde YZ odaklı veri merkezlerindeki güçlü artışın, GSYH büyümesinin beşte birini oluşturduğu tahmin ediliyor. Bu, ekonomiye doğrudan bir büyüme ivmesi sağlıyor.
Ayrıca, YZ ile ilgili şirketlerin ulaştığı yüksek değerlemeler, hanelerde her dolarda belki 2 sentlik bir “servet etkisi” yaratarak tüketimi ve güveni artırabilir. YZ, yalnızca gelecekteki potansiyel vaadiyle değil, aynı zamanda sermaye harcamaları ve artan değerlemelerle bugünden büyümeyi destekleyen bir “çılgınlık” yaratmış durumda.
Üretkenlik Potansiyeli ve Ekonomik Dönüşüm
Ekonomistler arasında yaygın görüş, yapay zekanın görevlerin dörtte birinden fazlasını otomatikleştirerek üretkenliği yılda %0,5 ila %0,7 arasında artıracağı yönünde. Bazı analizler, YZ’nin 2055 yılına kadar küresel GSYH’yi yaklaşık %3 oranında artıracağını öngörmektedir. Özellikle Türkiye için yapılan çalışmalarda, üretken yapay zeka kullanımının on sene içerisinde yıllık GSYH’ye %5’e kadar ilave katkı sağlayabileceği belirtiliyor.
Yapay zeka, aynı zamanda “ekonomideki sürtünmeleri azaltacak” ve “hafif deflasyonist etkilere” yol açacaktır. Bu, daha verimli süreçler ve optimize edilmiş kaynak kullanımı sayesinde maliyetlerin düşmesine yardımcı olabilir. Sektörler, otonom araçlardan akıllı enerji yönetimine kadar YZ’yi entegre ederek verimlilikte büyük artışlar bekliyor. CEO’ların %70’i, YZ’nin önümüzdeki üç yılda şirketlerinin değer yaratma ve sunma şeklini büyük ölçüde değiştireceğini düşünüyor.
Balon Riski ve Zorluklar
Bu hızlı büyümenin karşısında, analistler YZ patlamasının potansiyel bir “çöküşe” dönüşebileceği konusunda uyarıyor. Bu olumsuz senaryoda:
- Uygulama Maliyetleri ve Kusurlar: Uygulama maliyetinin yüksek olması ve çıktılardaki kusurlar (halüsinasyonlar), üretkenlik kazanımlarını ciddi şekilde sınırlayabilir.
- Yatırım Balonu: Yüksek değerlemelerle şişen yatırım balonu patlayabilir veya sönerek, veri merkezlerinin atıl kalmasına ve yatırımcıların kendilerini yoksullaşmış hissetmesine neden olabilir. Borç finansmanlı altyapı harcamalarındaki artış, bu riskleri besliyor.
- Enerji ve Altyapı Engelleri: YZ sistemlerini sürdürmek için gereken büyük finansal ve enerji kaynakları (trilyonlarca dolarlık altyapı yatırımı ve büyük miktarda elektrik) ilerlemenin önünde ciddi engeller oluşturabilir.
- İnsan ve Veri Yetkinliği: YZ’nin başarısı, finansal kaynaklardan ziyade insan ve veri yetkinliklerine bağlıdır. Eğitimli işgücü ve kaliteli veri olmadan YZ entegrasyonu zorlaşacaktır.
Yapay Zeka: Elektrik Gibi Bir Genel Amaçlı Teknoloji
Daha geniş bir bakış açısıyla, yapay zeka bir “genel amaçlı teknoloji” olarak yerini alacak ve “elektrik gibi” diğer yeniliklerin temeli olarak kullanılacaktır. Bu, YZ’nin sadece belirli sektörleri değil, tüm ekonomiyi dönüştürme potansiyelini gösterir. Analistlerin de belirttiği gibi, YZ bugünkü seviyesinden daha fazla gelişmese bile, potansiyelini tam olarak anlamak, sistemlere uyarlamak ve faydalarını en üst düzeye çıkarmak için insanları eğitmek uzun yıllar alacaktır.
Sonuç olarak, yapay zeka küresel ekonomiyi yeni bir büyüme ve verimlilik çağına taşıma gücüne sahiptir, ancak bu yolculuk dev altyapı maliyetleri, yatırım balonları ve uyum sağlama zorlukları gibi önemli dönemeçlerle doludur. Başarı, bu riskleri yönetme ve teknolojinin vadettiği potansiyeli makroekonomik faydalara dönüştürme becerisine bağlı olacaktır.
Yapay Zeka, küresel ekonomiyi rekor sermaye harcamaları ve potansiyel üretkenlik artışıyla dönüştürüyor; ancak yatırım balonları ve altyapı maliyetleri riskleri beraberinde getiriyor.
