İstanbul Sanayi Odası (İSO), “Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” araştırmasının sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı. Daha çok KOBİ niteliğindeki kuruluşları kapsayan bu liste, sanayinin dinamik yapısını ve firmaların karşılaştığı mali zorlukları bir kez daha gözler önüne serdi.
Üretimden Satışlar %41 Artış Gösterdi
Araştırmaya göre, İSO İkinci 500’ün üretimden satışları 2023’e göre yüzde 41 artarak 1 trilyon 393 milyar liraya yükseldi. Ancak bu artış, Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) ile arındırıldığında reel olarak binde 1’lik bir gerilemeyi işaret etti. Böylece üretimden satışlardaki reel düşüş eğilimi üçüncü yılına taşındı.
İkinci 500’ün Liderleri Sürpriz Yaptı
Listede ilk üç sırada yer alan firmaların, geçen yılki sıralamada oldukça gerilerde olması dikkat çekti:
- İstanbul Asfalt Fabrikaları: 4 milyar 186 milyon TL’lik üretimden satışla zirvede. (Geçen yıl 283. sıradaydı.)
- Yılmaz Redüktör: 4 milyar 185 milyon TL ile ikinci. (Geçen yıl 412. sıradaydı.)
- Boyteks Tekstil: 4 milyar 169 milyon TL ile üçüncü. (Geçen yıl 490. sıradaydı.)
Sıralamaya üretimden satışları 4,2 milyar TL ile 1,8 milyar TL arasında kalan şirketler girdi. Listeye bu yıl 66 yeni firma dahil olurken, 41 firma ise İSO 500’den İkinci 500’e geriledi.
İhracatta Güçlü Performans
Küresel talepteki zayıflamaya rağmen Türkiye’nin toplam ihracatı yüzde 2,4 artarak 261,8 milyar dolara, sanayi ihracatı ise yüzde 2,6 artarak 252,1 milyar dolara yükseldi. İSO İkinci 500’ün ihracatı ise yüzde 6,2’lik artışla 15,9 milyar dolara çıktı. Böylece ikinci 500’ün Türkiye sanayi ihracatındaki payı yüzde 6,3’e yükseldi.
Bu performans, özellikle tekstil ve hazır giyim sektörlerindeki ihracat başarısından kaynaklandı.
Kârlılık Geriledi, Zarar Eden Şirket Sayısı Rekor Kırdı
İSO İkinci 500’ün faaliyet kârı yüzde 18,9 düşerek 118 milyar TL’ye indi. Faaliyet kârlılığı yüzde 12,6’dan yüzde 7,3’e gerilerken, satış kârlılığı oranı da yüzde 8,2’den yüzde 2,1’e düştü. Vergi öncesi toplam kâr ise yüzde 63,8 düşüşle 34 milyar TL oldu.
Bu durumun en önemli sebeplerinden biri enflasyon muhasebesi kaynaklı 20,6 milyar TL’lik net zarar oldu. Bu zarar satış kârlılığını 1,3 puan aşağı çekti.
- Vergi öncesi kâr eden firma sayısı 428’den 341’e geriledi.
- Zarar eden firma sayısı 159’a çıkarak rekor kırdı.
Finansman Yükü Artıyor
Şirketlerin finansman giderleri yüzde 45,4 artışla 95 milyar TL’ye yükseldi. Böylece finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı yüzde 80,9’a çıktı. Yükselen faiz oranları nedeniyle özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin krediye başvurma eğilimi arttı.
Borç Yapısında Denge: Özkaynakların Payı Yükseldi
Toplam borç artış oranı önceki yıl yüzde 76,7 iken, 2024’te yüzde 32,2’ye geriledi. Bu süreçte:
- Özkaynakların aktifler içindeki payı yüzde 53,6’dan yüzde 55,2’ye çıktı.
- Toplam borçların payı yüzde 44,8’e düştü.
Bu tablo, sanayi kuruluşlarının daha sağlıklı bir bilanço yapısına kavuşma çabasını gösteriyor.
Orta-Yüksek Teknoloji Sektörleri Yükselişte
Katma değerin teknoloji yoğunluğuna göre dağılımında:
- Düşük teknoloji payı yüzde 41’e gerileyerek 3,6 puan düştü.
- Orta-yüksek teknoloji payı yüzde 28’e çıkarak 2,3 puan arttı.
- Yüksek teknoloji payı ise yüzde 3,3 ile halen düşük seyrediyor.
Bu, İSO İkinci 500’de ilk kez orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerin toplam payının yüzde 30’u aşmasına rağmen, küresel rekabette daha fazla çaba gerektiğine işaret ediyor.
AR-GE, İstihdam ve Maaşlarda Öne Çıkanlar
- AR-GE yapan kuruluş sayısı 238’e çıkarak rekor kırdı.
- AR-GE harcamaları yüzde 120 artarak 8,6 milyar TL oldu.
- AR-GE’nin üretimden satışlara oranı binde 62 ile en yüksek seviyeye ulaştı.
- İstihdam yüzde 2,2 artarak 291 bini geçti.
- Ödenen maaş ve ücretler yüzde 90,9 artarak enflasyonun oldukça üzerinde gerçekleşti.
Coğrafi ve Sektörel Dağılım
- Bölgeler: İstanbul 135 firmayla ilk sırada. Onu Ege (38), Kocaeli ve Gaziantep (36), Bursa (34) ve Ankara (21) takip etti.
- Sektörler: Gıda ürünleri sanayisi 108 firmayla lider konumda. Ardından kimya, plastik-kauçuk (75), tekstil (68) ve ana metal-makine imalatı (61) geliyor. Bu dört sektör toplam satışların yaklaşık yüzde 62’sini gerçekleştirdi.
Sanayide Halka Açılma Eğilimi ve Yabancı Sermaye
- Halka açık kuruluş sayısı 9 artarak 39’a yükseldi; bu sanayide halka açılma eğiliminin güçlendiğine işaret ediyor.
- Yabancı sermaye paylı firma sayısı 67’ye çıktı.
KOBİ’ler Büyüyor Ama Kârlılık Baskı Altında
İSO İkinci 500 araştırması, Türkiye sanayisinin üretim, ihracat ve teknolojik dönüşüm alanında ilerleme kaydettiğini gösterirken; yüksek finansman maliyetleri, enflasyon muhasebesi ve daralan kârlılık gibi sorunların ise sanayicilerin en büyük sıkıntıları olmaya devam ettiğini ortaya koydu.
Özellikle teknoloji yatırımları ve sürdürülebilir üretim alanında daha hızlı adımlar atılması, geleceğin sanayi rekabetinde Türkiye’yi daha güçlü bir konuma taşıyabilir.
