Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), kartla yapılan harcamalara ilişkin önemli bir analiz yayımladı. Çalışmada, son yıllarda kartlı harcamalardaki hızlı artışın yalnızca talepteki canlılıktan değil, tüketicilerin nakit yerine kart kullanmaya yönelmesinden de kaynaklandığı belirtildi.
Kart harcamaları talebi izlemek için önemli ama…
TCMB yardımcı ekonomistleri Ece Taşan Özel ve Orhun Özel ile araştırmacı Tahamuhammet Süleyman tarafından hazırlanan “Kart Kullanım Oranı ve Kartla Yapılan Harcamalar” başlıklı analiz, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Analizde, kartla yapılan harcamaların yüksek frekanslı ve güncel veri sağlaması nedeniyle talep koşullarını takip etmekte sıkça kullanıldığı ifade edildi. Ancak bu göstergenin 2021’e kadar gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki özel tüketimle uyumlu bir seyir izlerken, son yıllarda ayrışmaya başladığına dikkat çekildi.
Kart tercihindeki artış talep gibi görünmesin
Çalışmada bu ayrışmanın temel sebebinin, tüketicilerin ödeme tercihinin nakitten kartlı ödemeye doğru kayması olduğu vurgulandı. Özellikle dijitalleşme, temassız ödeme teknolojilerinin yaygınlaşması ve yüksek enflasyon nedeniyle nakit taşımanın maliyetli hale gelmesi, kart kullanımını hızla artırdı.
Analizde şu değerlendirmeye yer verildi:
“Kart kullanım tercihi etkisinden arındırılmış olarak bakıldığında harcamalardaki artış daha ılımlı. Ayrıca bazı dönemsel ayrışmalar dışında, düzeltilmiş harcama verisi özel tüketimin genel seyriyle oldukça uyumlu.”
Akaryakıt sektörü referans oldu
TCMB analizi, kart kullanım eğilimini net biçimde ortaya koymak için akaryakıt sektöründen yararlandı. Çünkü bu sektörde hem toplam satış miktarına hem de kartla yapılan harcamalara ilişkin veriler mevcut. Bu sayede kart kullanım oranının zaman içinde nasıl değiştiği hesaplanarak, diğer sektörlere de genellenebilecek bir eğilim çıkarıldı.
Özellikle 2021 sonrası kart kullanım oranındaki artışın belirginleştiği, böylece kartla yapılan harcamalarla talep arasında görülen farkın büyük ölçüde ödeme tercihindeki değişimden kaynaklandığı ifade edildi.
Talep zannedilen artış aslında kart tercihi
Analizin özet kısmında, kartla yapılan harcamaların talep göstergesi olarak değerli bir öncü rol oynadığı, ancak son yıllarda bu artışın önemli bir kısmının kart kullanım tercihinden kaynaklandığı belirtildi. Dolayısıyla talebi değerlendirirken bu etkinin mutlaka düzeltilmesi gerektiği, aksi halde talepte olduğundan fazla bir canlılık olduğu yanılgısına düşülebileceği vurgulandı.
“Bu nedenle kartla harcama verileri üzerinden talep koşullarını değerlendirirken kart kullanım oranındaki artışın etkisinin arındırılması önem taşıyor.”
Bu analiz, enflasyon ortamında nakit taşımaktan kaçınan tüketicilerin kart kullanımına yönelmesinin, ekonomide tüketim talebini olduğundan daha güçlü gösterdiğine işaret ediyor. Bu da, makroekonomik karar alıcılar için yanıltıcı bir tablo oluşmasını önlemek adına son derece kritik bir tespit.
