Giriş: Büyümenin Gölgesinde Yoksulluk
Ekonomik büyüme rakamları parlıyor, ancak bu ışık yoksul kesimlere ulaşmıyor. Dünya Bankası verilerine göre, 2020’de pandemi nedeniyle 70 milyondan fazla insan aşırı yoksulluğa sürüklendi. Türkiye’de ise TÜİK’in 2023 raporuna göre, nüfusun %15’i yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Bu tablo, ekonomik büyümenin yoksulluğu otomatik olarak çözmediğini gösteriyor. Kalıcı çözümler için sosyal politikalar ve istihdam stratejilerinin entegre edilmesi şart.
Sosyal Politikalar ve İstihdam Arasındaki Kritik Bağ
Yoksullukla mücadelede sosyal politikalar (eğitim, sağlık, sosyal güvenlik) ile istihdam politikaları birbirini tamamlar. Örneğin, nitelikli bir eğitim almış bireylerin işgücüne katılımı artar, bu da üretkenliği yükseltir. Ancak bu iki alanın koordinasyonu eksik kalırsa, yoksulluk döngüsü kırılamaz.
Yoksulluğun Kök Nedenleri: Yapısal Sorunlar
- Eğitimde Fırsat Eşitsizliği: OECD verilerine göre, Türkiye’de düşük gelirli ailelerin çocuklarının yükseköğretime erişim oranı %15’in altında.
- Kayıt Dışı Ekonomi: Türkiye’de kayıt dışı istihdam oranı %30’larda. Bu, sosyal güvenceden yoksun çalışanlar yaratıyor.
- Cinsiyet Eşitsizliği: Kadınların işgücüne katılım oranı %34 ile OECD ortalamasının (%63) oldukça gerisinde.
Sosyal Politikalar: Yatırım İnsana
- Evrensel ve Nitelikli Eğitim: Finlandiya modelinden ilhamla, erken çocukluk eğitimine erişim artırılmalı. Mesleki eğitim programları dijitalleşme ve yeşil dönüşümle uyumlu hale getirilmeli.
- Sağlık Hakkı: Ücretsiz sağlık hizmetleri, özellikle kronik hastalığı olan yoksul bireylerin işgücüne katılımını kolaylaştırır.
- Sosyal Güvenlik Ağları: Koşulsuz nakit transferleri (Brezilya’nın Bolsa Família programı) yerine, eğitim ve sağlık şartına bağlı destekler tercih edilmeli.
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Kadınlara yönelik esnek çalışma modelleri ve kreş desteği, işgücüne katılımı artırabilir.
İstihdam Politikaları: Üretkenliği ve İnsan Onurunu Merkeze Alan Yaklaşım
- Mesleki Eğitim ve İstihdam Bağlantısı: Almanya’daki çıraklık modeli gibi, sanayi-okul işbirlikleri kurularak genç işsizlik azaltılabilir.
- KOBİ’ler ve Girişimcilik Destekleri: KOBİ’lere düşük faizli krediler ve dijital dönüşüm hibeleri sağlanmalı.
- Esnek ve Güvenceli Çalışma: İskandinav ülkelerinde olduğu gibi, “flexicurity” (esneklik + güvence) modeliyle kayıt dışı ekonomiyle mücadele edilebilir.
- Yeşil ve Dijital İstihdam: Rüzgâr enerjisi, yazılım sektörü gibi alanlarda gençlere yönelik sertifika programları açılmalı.
Entegrasyon ve İşbirliği: Devlet, Özel Sektör, STK’lar
Kalıcı çözümler için kamu, özel sektör ve sivil toplum ortaklığı şart. Örneğin, Türkiye’de “İŞKUR” ve meslek odaları, ihtiyaç duyulan becerilere odaklanan eğitimler tasarlayabilir. Ayrıca, yerel yönetimler yoksul mahallelerde sosyal kooperatifleri destekleyebilir.
Sonuç: Bütüncül Bir Yaklaşım Zamanı
Yoksulluk, tek bir politika ile çözülemez. Eğitimden sağlığa, esnek istihdamdan sosyal güvenlik ağlarına kadar bütüncül bir strateji gerekiyor. Unutulmamalıdır: Yoksullukla mücadele, yalnızca ahlaki bir sorumluluk değil, aynı zamanda ekonomik sürdürülebilirliğin de anahtarıdır. Bu yol haritası, insan onurunu merkeze alan bir toplum inşası için atılacak ilk adım olabilir.
Bu köşe yazısı, yoksulluğun yapısal nedenlerini analiz ederken çözüm önerilerini somut örneklerle destekliyor. Kalıcılık vurgusu, eğitim ve istihdam entegrasyonuyla öne çıkıyor.
