Global petrol talebinin 2030’li yılların sonuna doğru zirve yapması artık yaygın kabul gören bir görünüm. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2029’a kadar yıllık petrol talebinin yaklaşık 105,6 milyon varil/gün seviyesinde zirve yapıp daha sonra stabilize olacağını öngörüyor. Benzer şekilde, FT ve IEA verileri, arzın da 2025’te talebi geçeceğini, 2025-2030 arasında güçlü bir arz fazlası yaşanacağını ortaya koyuyor.
Bu tablo, petrolün ya da fosil yakıtların derhal ortadan kaybolacağı anlamına gelmiyor; ancak karbon azaltımı hedefleri, teknolojik ilerlemeler ve enerji politikaları, petrolü artık büyüme eksenli değil, yerini yavaş yavaş daralmanın öne çıktığı bir dönem içine itiyor.
Çin’in rolü kritik
Çin, dünya petrol talebini uzun süredir şekillendiren en önemli aktördü. Ancak IEA’ya göre 2027’ye doğru Çin’de petrol talebi zirve yapacak ve 2030 civarında düşüşe geçecek; bunun ardında elektrikli araçlar (EV) satışlarının hızla artması, LNG kamyonlarla yük taşımacılığı ve demiryolu genişlemesi yatıyor . Bu durum, global talep görünümünü ciddi şekilde etkileyecek.
Gelişmiş ülkelerde düşüş, gelişmekte olanlarda yükseliş
OECD ülkelerinde talep kabaca 2024-2030 arasında yaklaşık 1,7 milyon varil/gün azalacak. Buna karşın, Hindistan ve diğer Güney Asya ülkeleri gelişme süreci içinde ekstra 4,2 milyon varil/gün talep yaratacak . Yani petrol, bölgesel farklılar göstererek paralel olarak dalgalanacak.
Arz fazlası ihtimali baskın
İran-İsrail gibi bölgesel gerilimlere rağmen IEA, OPEC+ ve ABD (özellikle Suudi Arabistan ile ABD’nin kapasite artışıyla) petrol arzının talebi 2030’a kadar aşacağını belirtiyor. 2030’da üretim kapasitesinin 114,7 milyon varil/gün olması bekleniyor . Bu durum, fiyatların baskı altında kalabileceğini gösteriyor.
Enerji Sektöründe Yönelim: Dönüşümün Katmanları
1. Elektrifikasyon ve Yenilenebilir Enerji
Uluslararası Enerji Ajansı, yenilenebilir kaynaklara büyük yönelimle birlikte “Elektrik Çağı”na girildiğini vurguluyor. EV satışları 2024’de 17 milyon sınırını aşarken 2025’te 20 milyona ulaşması bekleniyor. Yenilenebilir enerji kapasitesi artışı sürdürülebilirliğe hız kazandırıyor.
2. Petrolün Gölge Sektörlere Kayması: Petrokimya
Ulaşım ve enerji sektöründe gerileme yaşanırken, petrokimya gibi sanayi dalları petrol talebini canlı tutuyor. IEA, 2026’dan itibaren petrol talebinin petrokimya kaynaklı talep artışıyla dengeleneceğini öngörüyor.
3. Stratejik Petrol Politikaları
Suudi Arabistan ve ABD gibi büyük üreticiler, petrolü geleceğin belirsizliklerine karşı stratejik silah olarak tutuyorlar. Aramco CEO’su Amin Nasser, savaş dönemlerinde petrol ve gazın enerjide çok kritik olduğunu, yenilenebilirlerin henüz bu açığı dolduramadığını belirtiyor.
4. Yatırım ve Fiyat Dinamikleri
ABD shale üretimi, fiyatların düşüklüğüyle birlikte 2025 sonrasında gerileyecek. EIA’ya göre üretim 2025’te 13,5 milyon varil/gün zirvesinden 2026’da düşüşe geçecek . Öte yandan, petrol ve gaz şirketlerine finansman desteği son dönemde yeniden artışta .
Türkiye Örneği: Dönüşüm İçin İnisiyatifler
Türkiye, enerji arzında %90’ın üzerinde dışa bağımlı. Yenilenebilir enerji son on yılda üç kat büyüdü; nükleer santral yapımı sürecinde ve doğal gaz altyapısında gelişmeler planlanıyor .
MEV kaynaklar:
- Rüzgar ve güneş enerjisinin 2026 itibarıyla elektrik üretiminin yarısını karşılaması hedefleniyor.
- Şura ve Ember gibi kuruluşlar, yenilenebilir yatırımların iki kat hızlanmasını öneriyor.
- Hidrojen ekonomisi yol haritalarıyla yeşil hidrojen projeleri destekleniyor .
Değerlendirme: Petrolün Sonu mu, Sadece Başka Bir Aşama mı?
Net tablo: Petrol uzun süre daha enerji sistemlerinde yer alacak, ama artık büyüme motoru değil; yerini elektrifikasyona, yenilenebilirlere, teknolojik dönüşümlere bırakıyor. Talep 2029–2030’da zirve yapıp düşecek, arz ise talebi geçecek. Bu zemin, fiyatları ve yatırımları dönüştürecek. Türkiye gibi ülkelerde, bağımlılığı azaltmak için yerli yeşil enerji ve altyapı hamleleri kaçınılmaz hale geliyor.
Enerji sektöründe ise yeni bir denklem hüküm sürüyor: stratejik petrol + büyümeyen talep + yükselen alternatif enerji + bölgesel arz fazlası. Bu kırılma, sadece teknolojiyle değil, aynı zamanda politikalarla, finansmanla ve stratejik yönelimlerle şekilleniyor. Petrolü terk etmekten ziyade “petrolü yeniden tanımlamak” süreci çoktan başlamış durumda.
