21’nci yüzyıl, teknolojik üstünlüğün ekonomik ve siyasi gücü belirlediği bir çağ. Küreselleşmenin getirdiği bağımlılıklar, pandemi ve savaşlarla daha da görünür hale geldi. Bu durum, ülkeleri “ekonomik bağımsızlık” arayışına iterken, Türkiye’nin de “Milli Teknoloji Hamlesi” (MTH) ile bu yarışta yerini alma çabası dikkat çekiyor. Peki, teknoloji üretmek neden ekonomik bağımsızlıkla eşdeğer? Bu sorunun cevabı, Türkiye’nin gelecek vizyonunu şekillendiriyor.
Milli Teknoloji Hamlesi: Nedir ve Neden Önemli?
Milli Teknoloji Hamlesi, Türkiye’nin kritik sektörlerde dışa bağımlılığını azaltmak, Ar-Ge ve inovasyon kapasitesini artırmak ve katma değerli üretimle küresel tedarik zincirlerinde söz sahibi olmak için başlattığı bir seferberlik. Savunma sanayisinde Bayraktar TB2 SİHA’lar, TCG Anadolu gemisi veya TOGG’un elektrikli otomobili gibi projeler, bu hamlenin somut çıktıları. Ancak hedef sadece “yerli üretim” değil; aynı zamanda “özgün teknoloji” geliştirerek küresel standartları belirleyebilmek.
Teknoloji ve Ekonomik Bağımsızlık İlişkisi: Savunmadan Enerjiye
Ekonomik bağımsızlık, ancak stratejik sektörlerde kontrolün elde tutulmasıyla mümkün. Örneğin, savunma sanayisinde dışa bağımlılığın %80’lerden %20’lere düşmesi, Türkiye’nin siyasi manevra alanını genişletti. Benzer şekilde, yenilenebilir enerjide yerli rüzgür türbini (RESA) ve güneş paneli üretimi, enerji ithalatının yükünü hafifletiyor. Bu alanlarda teknoloji hakimiyeti, sadece tasarruf sağlamaz; aynı zamanda yeni ihraç ürünleri yaratarak döviz girdisini artırır.
İnsan Kaynağı: Beyin Göçü mü, Beyin Gücü mü?
MTH’nin en kritik ayağı nitelikli insan kaynağı. Ne var ki, Türkiye’nin yetiştirdiği mühendislerin ve bilim insanlarının yurtdışına göçü, hamlenin önündeki en büyük engellerden. Bunun çözümü, yalnızca yüksek maaşlar değil; dinamik bir ekosistem inşasından geçiyor. Teknoparklar ve TÜBİTAK destekleri önemli, ancak üniversite-sanayi iş birliğinin derinleşmesi, startup’lara sermaye ve vergi avantajları sağlanması şart. Örneğin, ASELSAN ve HAVELSAN’ın yüksek lisans programları, insan kaynağını sektöre çekmede başarılı bir model.
Zorluklar: Sermaye, Bürokrasi ve Küresel Rekabet
Türkiye’nin teknoloji atılımındaki en büyük handikaplarından biri, Ar-Ge harcamalarının GSYİH’deki payının hâlâ %1,1 seviyesinde olması (OECD ortalaması %2,5). Diğer yandan, proje bazlı desteklerin bürokratik süreçlerle gecikmesi, girişimcileri yıldırıyor. Ayrıca, yapay zeka, kuantum ve biyoteknoloji gibi alanlarda küresel devlerle rekabet, devlet öncülüğünde uzun vadeli stratejiler gerektiriyor.
Çözüm Önerileri: Nereden Başlamalı?
- Ar-Ge Teşvikleri: Vergi indirimleri, Ar-Ge merkezlerinin yaygınlaştırılması ve risk sermayesi fonlarının aktifleştirilmesi.
- Eğitim Reformu: Müfredatın dijital dönüşümle uyumlu hale getirilmesi, STEM alanlarında burslar ve uluslararası akademik iş birlikleri.
- Kamu-Altyapı Desteği: 5G, yapay zeka ve siber güvenlik altyapılarının milli imkanlarla kurulması.
- Dışa Açılım: Teknoloji transferi için Çin, Güney Kore ve İsrail gibi ülkelerle stratejik ortaklıklar.
Uluslararası İş Birlikleri: Dengeyi Kurmak
Ekonomik bağımsızlık, “izolasyon” demek değil. Türkiye’nin, Batı’yla ilişkilerini korurken Asya ve Afrika’da yeni pazarlara açılması, teknoloji ihracatı için hayati. Örneğin, Baykar’ın Ukrayna ve Afrika ülkelerine drone satışı, hem savunma diplomasisi hem de ticari kazanç sağlıyor.
Sonuç: Türkiye’nin 2053 Vizyonuna Doğru
Milli Teknoloji Hamlesi, bir “tercih” değil, “zorunluluk”. Ekonomik bağımsızlık, teknolojik özgürlükten geçiyor. Bu yolculukta, devletin koordinasyonu, özel sektörün dinamizmi ve gençlerin inovasyon tutkusu birleşmeli. Unutulmamalıdır: Bugün TOGG’un fabrikasını açan Türkiye, yarın uzay teknolojilerinde de söz sahibi olabilir. Yeter ki, kararlılık ve kolektif akılla ilerleyelim.
Dipnot: Bu hamle, sadece ekonomik çıktılarla değil; “milli gurur” ve “küresel saygınlık”la da ölçülecek. Tıpkı Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki demiryolu seferberliği gibi, Milli Teknoloji Hamlesi de Türkiye’nin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma idealinin bir yansımasıdır.
