Finansal piyasalarda uzun yıllardır tartışılan olgulardan biri olan Halloween Effect, yatırımcı davranışlarının mevsimsel olarak değiştiğini öne süren bir piyasa anomalisi olarak bilinir. İsmini Cadılar Bayramı’ndan (Halloween) almasının sebebi ise, bu etkinin özellikle ekim sonundan itibaren görülmeye başlanmasıdır. Kavram, yatırımcıların yılın belli dönemlerinde daha yüksek kazanç elde etme eğilimini açıklamaya çalışır ve klasik “etkin piyasa hipotezi”nin dışında bir gözlemi temsil eder.
Halloween Effect’in temel iddiası, borsalarda kasım-nisan döneminde getirilerin daha yüksek, mayıs-ekim döneminde ise daha düşük olduğudur. Bu nedenle finans literatüründe sıklıkla kullanılan “Sell in May and go away” (Mayısta sat ve uzaklaş) deyimi, bu etkinin özetlenmiş halidir. Yatırımcılar, mayıs ayından itibaren pozisyonlarını azaltıp yılın ikinci yarısında piyasadan uzaklaşmanın daha güvenli olduğunu, kasımda ise yeniden alımlara dönmenin tarihsel olarak daha kazançlı sonuçlar verdiğini savunur.
Bu etkinin kökenleri 20. yüzyılın ortalarına kadar uzanır. Yapılan akademik çalışmalar, farklı ülkelerin borsalarında bu eğilimin tekrarlandığını ortaya koymuştur. Örneğin, ABD’de S&P 500 endeksinin uzun yıllara yayılan getirileri incelendiğinde, kasım-nisan döneminde ortalama kazançların mayıs-ekim döneminden belirgin biçimde yüksek olduğu görülür. Benzer şekilde Avrupa piyasalarında da bu anomaliye dair bulgular vardır.
Peki bu farklılığın sebepleri nelerdir? Konu üzerinde birçok görüş öne sürülmüştür. İlk nedenlerden biri, yatırımcı psikolojisi ve tatil dönemleridir. Yaz aylarında yatırımcıların piyasadan uzaklaşması, işlem hacimlerinin düşmesi ve fon yöneticilerinin riskten kaçınması, borsalarda zayıf performansa yol açabilir. Diğer bir neden ise portföy yeniden dengelenmesi ve vergi dönemleridir. Yılın son çeyreğinde fonların pozisyon alımları, bilançoların açıklanması ve tatil dönemleri öncesinde artan alımlar, kasım-nisan döneminde getirilerin daha yüksek olmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca merkez bankalarının faiz kararları ve bütçe politikaları da bu dönemsel hareketleri güçlendiren unsurlar arasında yer alır.
Halloween Effect, yatırımcılar açısından sadece teorik bir kavram değil, aynı zamanda stratejik bir tartışma konusudur. Bazı yatırımcılar bu etkiyi portföy yönetiminde dikkate alırken, akademik çevrelerde hâlâ bu etkinin tesadüf mü yoksa kalıcı bir piyasa anomalisi mi olduğu tartışılmaktadır. Bazı çalışmalara göre, piyasaların küreselleşmesi, algoritmik işlemler ve artan piyasa verimliliği bu etkinin gücünü zamanla azaltmış olabilir. Ancak yine de tarihsel veriler, söz konusu eğilimin hâlen birçok piyasada izlenebilir nitelikte olduğunu göstermektedir.
Türkiye özelinde bakıldığında, Borsa İstanbul’da da benzer bir eğilime zaman zaman rastlanır. Özellikle yaz aylarında düşük hacimle seyreden ve dalgalı performans sergileyen endeksin, yılın son çeyreğinde ve yeni yılın ilk aylarında daha güçlü hareketler kaydetmesi, Halloween Effect’in yerel piyasada da kısmen gözlemlendiğini düşündürür.
Sonuç olarak, Halloween Effect yatırımcılara piyasa takvimini doğru okumaları için önemli bir perspektif sunar. Ancak hiçbir strateji mutlak değildir. Küresel ekonomideki gelişmeler, merkez bankalarının kararları, jeopolitik riskler ve şirket bilançoları gibi faktörler, bu tarihsel eğilimi zaman zaman bozabilir. Yatırımcılar için en doğru yaklaşım, Halloween Effect’i bir referans noktası olarak görmek, fakat tek başına bir karar aracı haline getirmemektir. Piyasalarda disiplinli risk yönetimi ve çeşitlendirme stratejileri, uzun vadede bu tür mevsimsel anomalilerin ötesinde kalıcı başarı sağlamanın anahtarıdır.
