Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, dünya genelinde 15-24 yaş arası gençlerin işsizlik oranı %13,6 ile yetişkinlerin neredeyse üç katı. Avrupa’da her dört gençten biri iş ararken, Afrika ve Orta Doğu’da bu oranlar daha da yükseliyor. Türkiye’de ise TÜİK’in 2023 verilerine göre genç işsizliği %20’yi aşmış durumda. Ancak bu rakamlar, yalnızca buzdağının görünen kısmı. İstihdam edilen gençlerin çoğu, güvencesiz ve düşük ücretli işlerde çalışıyor. Peki, bu tablo neden bu kadar karanlık ve yeni nesil için nasıl umut yaratabiliriz?
1. Mevcut Durum: Ekonomik Çıkmaz ve Sosyal Etkiler
Genç işsizliği ve yoksulluk, yalnızca ekonomik değil, sosyal bir krize dönüşüyor. İş bulamayan gençler, yeteneklerini kaybetme, özgüven eksikliği ve toplumsal aidiyet duygusundan uzaklaşma riskiyle karşı karşıya. Yoksulluk ise eğitim, sağlık ve sosyal mobilite fırsatlarını kısıtlıyor. Örneğin, Türkiye’de üniversite mezunlarının %40’ı aldıkları eğitimle ilgisiz işlerde çalışıyor. Bu da “nitelikli işsizlik” kavramını gündeme getiriyor.
COVID-19 salgını, dijitalleşme ve otomasyon süreçlerini hızlandırarak geleneksel meslekleri tehdit ederken, gençlerin iş piyasasına adaptasyonunu zorlaştırdı. Dünya Bankası, 2030’a kadar küresel ölçekte 600 milyon yeni iş yaratılması gerektiğini vurguluyor.
2. Sorunun Kökleri: Sistemik Açmazlar
- Eğitim-İstihdam Uyumsuzluğu: Okullar, hızla değişen iş piyasasının ihtiyaç duyduğu dijital okuryazarlık, yaratıcı düşünme ve teknik becerileri kazandırmakta yetersiz kalıyor.
- Gig Ekonomisi ve Güvencesizlik: Gençler, kuryelik veya freelance işlerde çalışıyor ancak sosyal güvenceden yoksunlar. Türkiye’de kayıt dışı istihdam oranı gençlerde %30’un üzerinde.
- Siyasi İstikrarsızlık ve Yolsuzluk: Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kaynakların verimsiz dağıtımı, gençlerin girişimcilik önündeki bürokratik engelleri artırıyor.
3. Çözüm Yolları: Fırsatları Yeşertmek
A. Eğitim Reformu: Beceri Temelli Yaklaşım
- Mesleki Eğitim ve Staj Programları: Almanya’daki “ikili eğitim modeli” gibi okul-sanayi iş birlikleri yaygınlaştırılmalı. Türkiye’de MEB’in “Mesleğim Hayatım” projesi benzeri adımlar, sektörle entegre müfredatlarla desteklenmeli.
- Dijital Dönüşüm Odaklı Eğitim: Yapay zekâ, blockchain ve yeşil enerji gibi alanlarda sertifika programları üniversitelerle tech şirketleri iş birliğinde hayata geçirilmeli.
B. Girişimcilik Ekosistemi: Gençlere Alan Açmak
- Start-up Hibeleri ve Vergi Teşvikleri: KOSGEB’in genç girişimcilere sağladığı 50.000 TL’lik hibe, katma değeri yüksek projeler için 200.000 TL’ye çıkarılabilir.
- Kuluçka Merkezleri ve Mentorluk: Üniversiteler bünyesinde “inovasyon laboratuvarları” kurularak gençlerin prototip geliştirmesi desteklenmeli.
C. Sosyal Koruma ve İstihdam Politikaları
- Evrensel Asgari Gelir Denemeleri: İspanya’nın 18-24 yaş arası gençlere aylık 500 Euro yardım uygulaması, yoksullukla mücadelede örnek alınabilir.
- Esnek Çalışma ve Sosyal Güvence: Gig ekonomisinde çalışan gençler için “portföy sosyal güvenlik” modelleri tasarlanmalı.
D. Küresel İş Birliği: Sınırları Aşan Projeler
- BM Gençlik Ajansı: UNICEF ve ILO’nun “Gençlik 2030” girişimi gibi programlar, Afrika’da tarım teknolojileri veya Asya’da yenilenebilir enerji alanlarında istihdam yaratabilir.
4. Umut Işığı: Başarı Hikâyeleri
- Ruanda’nın Yeşil Dönüşümü: 35 yaş altı nüfusun %60’ını oluşturan Ruanda, gençleri güneş enerjisi ve ekolojik tarım projelerine dahil ederek işsizliği %10’a düşürdü.
- Türkiye’den Bir Örnek: Kodluyoruz Derneği: 20 bin gence ücretsiz yazılım eğitimi veren dernek, katılımcıların %70’ini teknoloji sektöründe istihdam ettirmeyi başardı.
Sonuç: Toplumsal Seferberlik Şart
Genç işsizliği ve yoksulluk, yalnızca ekonomistlerin değil, eğitimcilerin, siyasetçilerin ve sivil toplumun ortak mücadele alanı. Eğitimden dijital altyapıya, girişimcilikten sosyal adalete kadar bütüncül politikalar gerekiyor. Unutmayalım: Bugünün gençlerine yatırım, yarının kalkınmasıdır.
Yeni nesil, fırsat verildiğinde dünyayı değiştirecek potansiyele sahip. Onlara sadece bir şans verelim.
