ABD Merkez Bankası tarafından yayımlanan kasım ayı Bej Kitap raporu, dünyanın en büyük ekonomisinin nabzının giderek daha temkinli attığını gösteriyor. ABD ekonomisine ilişkin sahadan gelen gözlemlerin derlendiği bu rapor, manşet rakamlardan çok eğilimleri anlatması açısından önem taşıyor. Son yayımlanan metin de tam olarak bunu yapıyor: Ekonomi ani bir daralma içinde değil, ancak yorgun ve kırılgan bir dengede ilerliyor.
Rapora göre ekonomik faaliyet bir önceki rapordan bu yana neredeyse yerinde saydı. Fed’in 12 bölgesinden gelen değerlendirmeler, iki bölgede ılımlı bir daralma yaşandığını, yalnızca bir bölgede sınırlı bir büyüme görüldüğünü ortaya koyuyor. Bu tablo, ABD ekonomisinin geniş tabanlı bir büyüme potikasından uzaklaştığına işaret ediyor. Daha önemlisi ise tüketici cephesindeki zayıflama. Üst gelir grubuna ait harcamaların görece dirençli kaldığı vurgulanırken, genel tüketici harcamalarının belirgin biçimde azaldığı ifade ediliyor. Bu durum, yüksek faiz ortamının ve artan yaşam maliyetlerinin orta ve alt gelir grupları üzerindeki baskısını açıkça ortaya koyuyor.
Perakende sektöründen gelen geri bildirimler de bu yavaşlamayı doğrular nitelikte. Bazı perakendeciler, hükümetin kapanmasına ilişkin belirsizliğin tüketici davranışlarını olumsuz etkilediğini belirtirken, otomobil bayileri federal vergi teşviklerinin sona ermesinin ardından elektrikli araç satışlarında düşüş gözlemlediklerini aktarıyor. Bu detay, ABD’de tüketimin sadece gelirle değil, teşvikler ve kamu politikalarıyla ne kadar yakından bağlantılı olduğunu bir kez daha gösteriyor.
İmalat tarafında ise daha karmaşık bir tablo var. Raporda imalat faaliyetlerinin sınırlı da olsa artış gösterdiği belirtiliyor. Ancak bu artış, iyimser bir büyüme hikâyesinden ziyade belirsizliklerle çevrili bir toparlanma görünümü sunuyor. Özellikle tarifeler ve ticaret politikalarındaki belirsizlik, imalatçılar üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor. Buna rağmen bazı imalatçıların geleceğe dair görece daha umutlu olması, ABD ekonomisinde sert bir durgunluk beklentisinin henüz hâkim olmadığını gösteriyor.
Bej Kitap’ın en dikkat çekici bölümlerinden biri istihdam cephesine ilişkin tespitler. Rapora göre istihdam genel olarak hafif bir düşüş eğiliminde. Fed bölgelerinin neredeyse yarısı işgücü talebinde zayıflama bildirmiş durumda. Bu, sıkı para politikasının iş gücü piyasası üzerindeki gecikmeli etkilerinin artık daha görünür hâle geldiğini düşündürüyor. Daha çarpıcı olan ise bazı firmaların yapay zekânın giriş seviyesi pozisyonların yerini almaya başladığını ifade etmesi. Bu tespit, kısa vadeli istihdam dalgalanmalarının ötesinde, iş gücü piyasasında yapısal bir dönüşümün hızlandığına işaret ediyor.
Ücretler cephesinde genel görünüm daha ılımlı. Ücret artışlarının önceki dönemlere kıyasla yavaşladığı belirtilirken, imalat, inşaat ve sağlık gibi sektörlerde işgücü arzının görece kısıtlı olması nedeniyle ücret baskılarının tamamen ortadan kalkmadığı vurgulanıyor. Buna ek olarak artan sağlık sigortası primleri, işverenlerin toplam işgücü maliyetlerini yukarı çekmeye devam ediyor. Bu durum, firmaların maliyetlerini kontrol etmekte zorlandığı ancak bu maliyetleri fiyatlara ne ölçüde yansıtacaklarından emin olmadıkları bir dengeye işaret ediyor.
Fiyatlar genel olarak ılımlı bir hızda artıyor. Raporda özellikle girdi maliyetleri üzerindeki baskının sürdüğü, bunun önemli ölçüde tarifeler kaynaklı olduğuna dikkat çekiliyor. İmalat ve perakende sektörlerinde maliyet geçişkenliği sürerken, sigorta, kamu hizmetleri, teknoloji ve sağlık gibi alanlarda da artışlar öne çıkıyor. Fed’in temas noktalarının ortak görüşü ise net: Maliyet baskılarının yukarı yönlü riski devam ediyor, ancak firmaların kısa vadede fiyat artırma konusunda kararsız olduğu bir dönemden geçiliyor.
Bu tablo, Fed açısından zor bir politika dengesine işaret ediyor. Ekonomik faaliyet belirgin bir daralma sinyali vermiyor, ancak tüketim zayıflıyor, istihdamda ivme kaybı görülüyor ve maliyet baskıları tam olarak ortadan kalkmış değil. Bu da faiz indirimlerine ilişkin beklentilerle, temkinli duruş arasındaki gerilimi artırıyor. Bej Kitap, piyasalara açık bir mesaj veriyor: ABD ekonomisi henüz resesyona girmiş değil, ancak yavaşlama riski giderek daha görünür ve bu risk artık yalnızca teorik bir olasılık değil.
Küresel ekonomi açısından bakıldığında, ABD’deki bu yavaşlama sinyalleri diğer ülkeler için de belirleyici olacak. Daha zayıf bir Amerikan tüketicisi, küresel ticaret hacmini baskılayabilir; Fed’in faiz patikasındaki her değişiklik ise sermaye akımlarını doğrudan etkileyebilir. Kısacası Bej Kitap, sadece ABD’nin değil, dünya ekonomisinin önümüzdeki dönemde daha kırılgan ve belirsizliklerle dolu bir zeminde ilerleyeceğine işaret ediyor.
