Enflasyon muhasebesi, şirketlerin finansal tablolarını yüksek enflasyonun etkilerinden arındırarak daha gerçekçi ve karşılaştırılabilir hale getiren bir muhasebe yöntemidir.
Normal şartlarda şirketler geçmişteki maliyetlerle (örneğin birkaç yıl önce alınmış bir makinenin eski fiyatı üzerinden) bilançolarını tutar. Ancak yüksek enflasyon dönemlerinde paranın değeri hızla düştüğü için, bu tablolar gerçeği yansıtmaz. Enflasyon muhasebesi ise geçmiş rakamları bugünkü değerine çevirerek, şirketin varlıklarını, borçlarını, gelirlerini ve giderlerini enflasyona göre düzeltilmiş şekilde gösterir. Kısacası, enflasyon muhasebesi sayesinde yatırımcılar ve şirket sahipleri, “kâğıt üzerinde şişmiş” ya da “gerçekte küçülmüş” rakamlarla değil, enflasyona göre düzeltilmiş gerçek finansal sonuçlarla karar verebilir.
Türkiye’de enflasyon muhasebesine geçiş, bilanço ve gelir tablosu yorumlarını köklü biçimde değiştirdi. Özellikle yatırımcıların ve piyasa takipçilerinin dikkatini çeken en önemli unsur, şirketlerin geçen seneki kârlarını enflasyona göre düzelterek yeniden açıklamaları oldu. Bu uygulama teknik olarak doğru bir finansal raporlama yöntemi olsa da, psikolojik açıdan bilanço okumasını zorlaştırıyor ve ilk bakışta olumsuz bir tabloya yol açıyor.
Örneğin geçen yıl 100 lira net kâr açıklayan bir şirket, enflasyon muhasebesiyle bu rakamı 135 liraya düzeltiyor. Yani aslında 100 lira olan kâr, “paranın bugünkü değeriyle” 135 liraya eşitlenmiş oluyor. Ancak bu yıl aynı şirket yeniden 135 lira kâr açıkladığında, yıllık değişim sıfır olarak görülüyor. Yatırımcı gözüyle bakıldığında bu tablo ilk anda “şirket kârını artırmadı” gibi olumsuz bir algı yaratıyor. Oysa gerçekte şirket, enflasyonist ortamda kârını korumayı başarmış ve reel olarak yüzde 35 artış sağlamış oluyor.
Bu durum, rakamlara sadece yüzeysel bakan yatırımcılar için yanıltıcı olabiliyor. Zira yıllık kâr değişimi tablolarda sıfır görünse bile, aslında şirket geçen yılın reel kâr performansını yakalamış durumda. Yüksek enflasyon dönemlerinde, nominal kârın artmaması, reel anlamda ciddi bir başarıdır. Fakat bu farkın yatırımcı psikolojisine doğru yansıtılması oldukça güç.
Borsa İstanbul’da son dönemde açıklanan bilançolara bakıldığında, birçok şirketin sıfır ya da düşük artışla görünen kâr açıklamalarının arka planında tam da bu teknik düzeltme yatıyor. Enflasyon muhasebesi uygulanmadan önce yüzde 20-30 kâr artışı bekleyen yatırımcılar, tablolarda sıfır değişim gördüğünde hayal kırıklığı yaşayabiliyor. Oysa bu tablolar, aslında şirketlerin güçlü nakit yaratma kapasitelerini ve fiyatlama gücünü koruduğunu gösteriyor.
Diğer taraftan, bu durum şirket yönetimlerinin iletişim yükünü de artırıyor. Yatırımcı ilişkileri birimleri, basın açıklamalarında veya analist sunumlarında “yıllık kâr değişimi sıfır” gibi görünen tabloyu detaylıca açıklamak zorunda kalıyor. Aksi takdirde, şirketin performansı olduğundan daha zayıf algılanabiliyor.
Burada kritik nokta, enflasyon muhasebesinin asıl amacını gözden kaçırmamak. Bu sistem, paranın değer kaybını bilançolara yansıtmak ve gerçek finansal tabloyu göstermek için uygulanıyor. Ancak Türkiye gibi yüksek enflasyon döneminden geçen bir ekonomide, bu muhasebe düzeni, özellikle kâr artışlarını yorumlarken daha fazla dikkat ve analiz gerektiriyor.
Sonuç olarak, sıfır büyüme görünen bir net kâr, aslında reel anlamda ciddi bir başarı hikâyesi olabilir. Yatırımcıların, analistlerin ve piyasa yorumcularının bu tabloyu okurken, sadece yüzeydeki rakamlara değil, enflasyon muhasebesinin getirdiği düzeltmelere de odaklanması gerekiyor. Şirketlerin de yatırımcı iletişiminde bu farkı net biçimde vurgulamaları, yanlış algıların önüne geçmek açısından büyük önem taşıyor.
