Giriş: İklim Krizi Siyaseti Yeniden Şekillendiriyor
Bir yanda Avrupa’yı kasıp kavuran sıcak hava dalgaları, diğer yanda Pakistan’ı vuran seller… İklim değişikliği artık uzak bir senaryo değil; bugünün gerçeği. Ancak bu gerçek, yalnızca buzulları eritmekle kalmıyor, uluslararası siyasetin temellerini de sarsıyor. İşte tam da bu noktada ekopolitik kavramı devreye giriyor: Doğal kaynakların paylaşımı, çevre politikaları ve iklim diplomasisi, artık devletlerin güç mücadelesinde kritik birer silaha dönüşüyor.
Ekopolitik Nedir?
Ekopolitik, çevre sorunlarının siyasi ve ekonomik sistemlerle iç içe geçtiği bir alanı tanımlar. Temelinde şu soru yatar: “Sınırlı kaynaklar ve kırılgan ekosistemler, devletlerin güç dengelerini nasıl etkiler?” 1970’lerdeki petrol krizleri ve 1992 Rio Zirvesi gibi olaylarla ivme kazanan bu kavram, bugün iklim göçlerinden enerji savaşlarına kadar geniş bir yelpazede tartışılıyor.
Enerji Jeopolitiği: Yeşil Dönüşümün Karanlık Yüzü
Rusya-Ukrayna savaşı, Avrupa’nın fosil yakıt bağımlılığını acımasızca gözler önüne serdi. Ancak bu kriz, aynı zamanda yeşil enerji yarışını hızlandırdı. Çin, güneş paneli üretiminin %80’ini kontrol ederken, Afrika’daki nadir toprak elementleri için küresel rekabet kızışıyor. Yenilenebilir enerji kaynakları, “temiz” bir gelecek vaat etse de, bu geçişin adil olup olmadığı sorgulanıyor:
- Gelişmiş ülkeler, teknoloji ve sermaye avantajıyla yeşil ekonomiye hızlı adapte olurken,
- Güney ülkeleri, fosil yakıt gelirlerini kaybetme ve borç tuzağına düşme riskiyle karşı karşıya.
Bu durum, iklim adaleti taleplerini dünya gündemine taşıyor.
Su Savaşları: Nil’den Mekong’a Gerilim Hatları
Dünya Bankası’na göre, 2050’ye kadar su talebi %50 artacak. Nil Nehri’nde Etiyopya’nın inşa ettiği Büyük Rönesans Barajı, Mısır ve Sudan’la gerilimi tırmandırıyor. Benzer şekilde, Çin’in Mekong Nehri’ndeki baraj projeleri, Güneydoğu Asya ülkelerinde endişe yaratıyor. Su, artık bir “stratejik silah” olarak görülüyor.
İklim Göçleri: Sınırların Yeni Sınavı
BM verilerine göre, 2023’te 32 milyon insan iklim kaynaklı afetler nedeniyle yerinden oldu. Bangladeş’in sular altında kalan köylüleri, Orta Amerika’daki kuraklık mağdurları… Bu insanların hangi ülkelere sığınacağı, uluslararası hukukun cevaplayamadığı bir soru. Avrupa’nın göçmen politikalarındaki sert tutum, iklim krizi derinleştikçe daha da tartışmalı hale gelecek.
Yeşil Kapitalizm mi, Radikal Değişim mi?
Büyük şirketler “net sıfır emisyon” hedefleri açıklarken, bir yandan da petrol arama çalışmalarını sürdürüyor. Bu ikiyüzlülük, ekopolitiğin en büyük çıkmazlarından biri. Peki çözüm ne olabilir?
- Yeşil Yeni Düzen gibi politikalar, devletlerin piyasayı düzenlemesini savunurken,
- Degrowth (Büyümeme) hareketi, tüketim odaklı sistemin kökten değişmesini talep ediyor.
Türkiye’nin Ekopolitik Konumu: Fırsatlar ve Riskler
Türkiye, coğrafi konumuyla enerji koridorlarında kilit rol oynuyor. Ancak son dönemdeki orman yangınları ve kuraklık, iklim direncini zayıf olduğunu gösterdi. İstanbul Kanalı gibi projelerin ekolojik maliyeti, siyasi kararlarda ekopolitiğin ne kadar dikkate alındığına dair soru işaretleri yaratıyor.
Sonuç: Gezegeni Kurtarmak Siyaseti Yeniden Tanımlamak Demek
Ekopolitik, artık marjinal bir tartışma değil; anaakım siyasetin merkezinde. Ancak çözüm, yalnızca teknolojik yeniliklerde değil, adil paylaşım, küresel dayanışma ve sistemik değişimde yatıyor. Unutmayalım: Doğa, siyasi sınır tanımıyor. Ya hep birlikte kazanacağız ya da hep birlikte kaybedeceğiz.
