Küresel ekonomi bugün, teknolojik gelişmelerin, finansal serbestleşmenin ve ticaretin inanılmaz bir hızla büyüdüğü bir dönemi yaşıyor. Ancak bu dinamik görünümün ardında çok daha karmaşık ve derinleşmiş ekonomik problemler yer almakta. Bu sorunlar arasında gelir adaletsizliği, borçlanma, çevresel tahribat, finansal kırılganlıklar, işsizlik ve enflasyon gibi başlıklar bulunsa da, bunların hepsini besleyen ve küresel sistemin en büyük açmazı haline gelen temel sorun “eşitsizlik”tir. Hem uluslararası düzeyde hem de ülkeler içinde giderek derinleşen ekonomik eşitsizlik, günümüzün en yakıcı ekonomik problemi olarak öne çıkmaktadır.
Bugün dünya genelinde üretilen servetin büyük kısmı, çok küçük bir nüfusun elinde toplanmaktadır. Küresel çapta milyarlarca insan, yoksulluk sınırında ya da onun altında yaşamaya çalışırken, dünyanın en zengin yüzde 1’i toplam servetin yarısından fazlasına sahiptir. Bu adaletsizlik sadece ahlaki değil, aynı zamanda ekonomik bir sorun olarak da sistemin işleyişini tehdit etmektedir. Zira gelir ve servet eşitsizliği, ekonomik büyümenin geniş kitlelere yayılmasını engellediği gibi, sosyal huzursuzlukları, politik kutuplaşmayı ve toplumsal kırılganlıkları da körüklemektedir.
Ekonomik eşitsizliğin temelinde yatan faktörler oldukça çeşitlidir. Finansal küreselleşme, teknolojiye erişimdeki farklar, eğitimdeki dengesizlikler ve özellikle gelişmekte olan ülkelerin dışa bağımlı yapıları, bu sorunu büyüten başlıca unsurlardır. Çok uluslu şirketlerin vergi avantajları sayesinde devasa kârlar elde etmesi, buna karşın küçük işletmelerin ayakta kalmakta zorlanması da gelir dağılımını bozan başka bir unsurdur. Ayrıca, pandemi sonrası dönemde merkez bankalarının yürüttüğü genişleyici para politikaları sonucu oluşan varlık fiyat balonları, sermaye sahiplerini daha da zenginleştirirken, düşük gelirli kesimler giderek daha fazla borçlanmak zorunda kalmıştır.
Dijital ekonomi ve otomasyon da eşitsizliği tetikleyen faktörlerden biridir. Nitelikli iş gücüne sahip olanlar teknolojiyle uyumlu işlerde daha yüksek gelir elde ederken, vasıfsız iş gücü için fırsatlar daralmaktadır. Bu durum hem işsizliği artırmakta hem de sosyal güvenlik sistemlerini zorlamaktadır. Gelişmiş ülkelerde dahi orta sınıfın küçülmesi ve satın alma gücünün zayıflaması, tüketim temelli büyüme modelini sürdürülemez hale getirmektedir.
Eşitsizlik aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerdeki beyin göçünü de tetiklemekte, bu ülkelerin kalkınma potansiyelini düşürmektedir. Yüksek gelirli ülkelere yönelik bu göç, küresel ölçekte bir kaynak transferi anlamına gelirken, kaynak ülkelerde eğitim, sağlık ve üretim gibi alanlarda ciddi zayıflamalara yol açmaktadır. Bu da uzun vadede ekonomik bağımsızlık ve refah hedeflerini zora sokmaktadır.
Eşitsizliğin etkileri sadece ekonomik değil, aynı zamanda siyasi ve toplumsal sonuçlar da doğurmaktadır. Ekonomik dışlanmışlık hissi, popülist ve otoriter eğilimlerin yükselmesine zemin hazırlamakta, demokratik kurumların meşruiyetini aşındırmaktadır. Aynı zamanda, gelir dağılımındaki bozulma talep daralmasına ve ekonomik durgunluğa neden olmakta, bu da yatırımları ve istihdamı olumsuz etkilemektedir. Böylece bir kısır döngü oluşmakta ve sistem kendi içinde kendini tüketen bir yapıya bürünmektedir.
Bu tabloya çözüm üretmek kolay değildir. Ancak küresel düzeyde daha adil bir vergi sistemi, eğitimde fırsat eşitliği, kamusal sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi, sosyal güvenlik ağlarının yaygınlaştırılması ve emeğin daha adil paylaşımını sağlayacak politikalar, eşitsizlikle mücadelede temel adımlar olabilir. Ayrıca uluslararası finansal sistemin şeffaflaştırılması ve sermaye hareketlerinin daha sorumlu biçimde düzenlenmesi, kaynakların daha dengeli dağılmasına katkı sağlayabilir.
Özetle, dünyanın en büyük ekonomik problemi, refahın eşit ve adil bir şekilde dağılmamasıdır. Eşitsizlik hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkeleri farklı boyutlarda etkileyerek sistemin sürdürülebilirliğini tehdit etmekte, sosyal barışı ve ekonomik istikrarı zedelemektedir. Bu sorun, sadece ekonomik değil, aynı zamanda insani bir meseledir. Dolayısıyla, çözüm de yalnızca ekonomik araçlarla değil, daha kapsayıcı ve etik temelli bir yaklaşımla mümkün olabilir.
