Küresel ekonomi son yarım yüzyılda derinleşen finansal entegrasyonla birlikte, yalnızca mal ve hizmet ticaretine değil, aynı zamanda sermaye hareketlerine de giderek daha fazla bağımlı hale geldi. Sermayenin sınır tanımaz doğası, dünya genelinde piyasaların birbirine sıkı sıkıya bağlanmasını sağladı. Bu durum, özellikle gelişmekte olan ülkeler için hem büyük bir fırsat sundu hem de ciddi kırılganlıklar yarattı. Bu çerçevede “sıcak para” olarak adlandırılan kısa vadeli ve spekülatif sermaye girişleri, ekonomik büyümeyi geçici olarak hızlandırabilse de, uzun vadede istikrar açısından ciddi riskler barındıran bir unsur olarak öne çıkıyor.
Sıcak para, genellikle faiz farklarından, kur avantajlarından ya da piyasa beklentilerinden kazanç sağlamak amacıyla ülkelere giren ve kısa süreli kâr elde edildiğinde hızla çıkan finansal sermayedir. Bu tip para akışları; hisse senedi piyasalarına, tahvil piyasalarına ya da bankacılık sistemine yönelerek ilgili ülkenin varlık fiyatlarını yükseltir, döviz kurunu baskılar ve likidite bolluğu yaratır. Bu görünüm ilk etapta pozitif etkiler doğurur: ulusal para değer kazanır, enflasyon kısa vadede düşer, merkez bankaları üzerindeki baskı hafifler ve hükümetler bu rahatlama sayesinde ekonomik performanslarını geçici olarak iyileştirebilir.
Ancak sıcak paranın karakteri gereği bu durum sürdürülebilir değildir. Çünkü bu tür sermaye, doğrudan yatırımlar gibi uzun vadeli üretime ya da istihdama katkı sağlayan bir yapıya sahip değildir. Sıcak para sahipleri, herhangi bir politik belirsizlikte, faiz indirimi beklentisinde ya da küresel risk iştahında meydana gelen azalmada ülkeden çıkış yapar. Bu da bir anda döviz kurunun hızla yükselmesine, piyasada panik havasının oluşmasına ve finansal istikrarsızlığın tetiklenmesine neden olur. Sonuçta, ekonomide görülen sahte refah yerini kırılganlığa ve güvensizliğe bırakır.
Sıcak para hareketlerinin kontrolsüz biçimde ekonomiye girmesi, merkez bankalarının politika üretme kapasitesini de kısıtlar. Yüksek faiz oranları aracılığıyla sıcak para çekilmeye çalışıldığında, bu politika içerideki reel sektör açısından yatırım iştahını azaltır, büyümeyi yavaşlatır ve işsizliği artırabilir. Öte yandan, faizlerin düşürülmesi sıcak paranın ülkeden çıkmasına neden olabilir. Bu ikilem, para politikalarını sürekli dış sermaye beklentilerine göre şekillendirmek zorunda bırakarak, merkez bankalarını asli görevlerinden uzaklaştırır. Para politikası, kısa vadeli sermayeyi memnun etme aracı haline gelirken, uzun vadeli yapısal reformlar arka planda kalır.
Özellikle gelişmekte olan ülkeler için sıcak para, bir yandan dış finansman ihtiyacını karşılamak açısından cazip görünse de, diğer yandan ülke ekonomilerini küresel dalgalanmalara açık hale getirir. ABD Merkez Bankası (Fed) gibi büyük ekonomilerin para politikalarında yapacağı bir değişiklik, sıcak paranın yönünü anında değiştirebilir. Nitekim geçmişte yaşanan 1997 Asya Krizi ve 2013’teki “taper tantrum” (Fed’in tahvil alımlarını azaltacağı açıklaması sonrası yaşanan dalgalanma) gibi olaylar, bu tür sermaye akımlarının ani duruşlarının nelere yol açabileceğini açık biçimde göstermiştir.
Buna rağmen sıcak para tamamen olumsuz bir olgu değildir. Doğru yönetildiğinde ve uzun vadeli yatırımları destekleyecek biçimde yönlendirildiğinde, geçici fonlama ihtiyaçlarını karşılayabilir, finansal piyasaların derinleşmesine katkı sunabilir ve ekonomik canlılığı geçici olarak artırabilir. Bunun için gerekli olan, güçlü bir finansal mimari ve öngörülebilir ekonomi politikalarıdır. Şeffaflık, hukukun üstünlüğü, siyasi istikrar ve bağımsız kurumlar sıcak para akımlarını dengeleyici unsurlar haline gelir. Aynı zamanda sermaye kontrolleri, makro ihtiyati önlemler ve rezerv politikaları da bu sürecin daha yönetilebilir olmasına katkı sağlar.
Öte yandan, ülkelerin sıcak paraya olan yapısal bağımlılıklarını azaltmaları, uzun vadeli kalkınma hedefleri açısından büyük önem taşır. Bu da doğrudan yabancı yatırımları çekmek, yerli üretimi artırmak, ihracat kapasitesini geliştirmek ve teknolojik dönüşümü hızlandırmakla mümkündür. Sıcak para, bu sürecin destekleyici bir aracı olabilir ancak asla ana dayanağı olmamalıdır. Aksi takdirde ekonomiler, dış kaynakların keyfî yönelimlerine bağımlı kırılgan yapılar haline gelirler.
Sonuç olarak, küresel sermaye hareketleri içinde sıcak para girişleri hem önemli fırsatlar hem de ciddi riskler barındırır. Bu sermayenin ne kadar faydalı olacağı, ülkenin iç dinamiklerine, uygulanan politikaların kalitesine ve küresel finans sistemine karşı ne ölçüde dirençli olduğuna bağlıdır. Gelişmekte olan ülkeler için sıcak para bir “nimet” olmaktan çok, dikkatli yönetilmesi gereken bir “alet”tir. Bu nedenle sıcak paraya bel bağlamak yerine, sağlam ve sürdürülebilir bir ekonomik yapı inşa etmek, her ülkenin öncelikli hedefi olmalıdır.
