Borsada işlem yapan pek çok kişi için en sık sorulan sorulardan biri, “Ben para kaybettim ama bu para nereye gitti?” sorusudur. İlk bakışta borsa sanki bir kara delikmiş gibi görünür; bazıları kazanırken diğerleri kaybeder ve çoğu zaman bu kaybedilen paranın izini sürmek kolay değildir. Oysa borsa bir oyun ya da kumar masası değildir. Burada akan para, basit bir şekilde buharlaşmaz ya da ortadan kaybolmaz; yalnızca el değiştirir.
Bir hisse senedi alındığında, bu işlem bir başkası tarafından satıldığı anlamına gelir. Yani bir taraf aldığı fiyatın ileride yükseleceğine inanırken, diğer taraf da ya kârını realize eder ya da daha fazla düşeceğini düşünerek satar. Fiyatın yönü, arz ve talep dengesine göre şekillenir. Eğer bir yatırımcı yüksek fiyattan alım yapıp düşük fiyattan satarsa, bu onun zarar etmesine yol açar. Ancak o zarar, başka bir yatırımcının cebine kâr olarak girmiştir. Bu nedenle borsada toplam para ortadan kalkmaz, sadece bir yatırımcıdan diğerine akar.
Şirketlerin borsada işlem gören hisseleri, bir değer biçimi olarak görülebilir. Ancak bu değer sabit değildir; piyasa beklentileri, ekonomik gelişmeler, şirket performansı ve küresel olaylar fiyatları sürekli oynatır. Bir yatırımcı 100 liradan hisse alıp 70 liradan satarsa 30 lira kaybeder ama bu para yok olmaz. O hisseyi 70 liradan alan başka bir yatırımcı, ileride 120 liradan satarsa o 30 liralık fark bir başkasının cebinden çıkan para olur. Yani borsa bir transfer mekanizmasıdır; kazananlar ve kaybedenler arasındaki denge üzerine kurulur.
Bir diğer önemli nokta da borsadaki fiyatların, gerçek bir nakit akışını her zaman birebir yansıtmamasıdır. Hisse senedi fiyatı, şirket kasasındaki nakit parayı değil, yatırımcıların o şirkete biçtiği değeri temsil eder. Bu nedenle fiyatların düşmesi aslında bir servet erimesidir. Yani bir hisse senedinin fiyatı düşünce o para bir yerden başka bir yere “gitmez”; yalnızca piyasadaki değer algısı değişmiştir. Bu durum, özellikle büyük düşüşlerde yatırımcıların “param gitti” demesine yol açar ama aslında bu, değer kaybının bir yansımasıdır.
Kısa vadede spekülatörler, büyük yatırımcılar ve algoritmik işlem yapan kurumlar piyasadaki yönü belirlemede güçlü rol oynar. Bu oyuncuların ani hareketleri küçük yatırımcıların paniğe kapılmasına, yanlış zamanlamayla alım satım yapmasına neden olabilir. İşte bu noktada büyük para küçük yatırımcıdan büyük oyunculara doğru akar. Bu, borsanın acımasız ama gerçek işleyişidir.
Sonuç olarak borsada kaybedilen paralar yok olmaz, başka yatırımcıların cebine ya da şirketlerin değerine dönüşür. Bu sistemin temelinde bilgi, strateji, zamanlama ve sabır yatar. Kaybetmemek için piyasayı anlamak, değer kavramını doğru okumak ve duygusal değil mantıklı kararlar almak gerekir. Borsa bir şans oyunu değil, para transferinin çok katmanlı bir mekanizmasıdır; kazananlar kadar kaybedenlerin de olduğu bir arenadır.
