Borsa endeksleri, finansal piyasalarda yatırımcılar ve ekonomistler tarafından sıklıkla kullanılan temel performans göstergeleridir. Bu endeksler, belirli hisse senetlerinin performansını takip ederek piyasanın genel görünümünü yansıtır. Türkiye’de ise Borsa İstanbul (BİST) endeksleri, yerli ve yabancı yatırımcılar için kritik bir rol oynar. Bu makalede, “borsa endeksi” kavramını ve BİST bünyesindeki endeks türlerini detaylıca ele alacağız.
1. Borsa Endeksi Nedir?
Tanım:
Borsa endeksi, borsada işlem gören belirli hisse senetlerinin performansını ölçen istatistiksel bir göstergedir. Endeksler, sektörel, tematik veya piyasa büyüklüğüne göre gruplandırılmış şirketleri kapsayabilir. Örneğin, teknoloji sektörü veya büyük ölçekli şirketler gibi.
Amaç ve İşlevleri:
- Piyasa performansını özetlemek,
- Yatırımcılara referans noktası sağlamak,
- Portföy getirilerini karşılaştırmak,
- Ekonomik trendleri analiz etmek.
Hesaplama Yöntemleri:
- Fiyat Ağırlıklı: Hisse fiyatlarına göre (ör. Dow Jones),
- Piyasa Değeri Ağırlıklı: Şirket büyüklüğüne göre (ör. BİST 100),
- Serbest Dolaşım Piyasa Değeri: Halka açık hisselerin değerini baz alır (BİST endekslerinde kullanılır).
2. Borsa İstanbul (BİST) ve Önemi
Borsa İstanbul, Türkiye’nin tek menkul kıymet borsasıdır ve 2013’te adını “BİST” olarak güncellemiştir. BİST endeksleri, Türk ekonomisinin sağlığını yansıtır ve yatırımcılar için strateji belirlemede kilit araçlardır. Toplam 60’tan fazla endeks bulunur; bunlar ana endeksler, sektörel endeksler ve tematik endeksler olarak kategorize edilir.
3. BİST Endeks Türleri
A. Ana Endeksler
- BİST 100:
- Kapsam: Borsanın en büyük 100 şirketi (serbest dolaşım piyasa değeri baz alınır).
- Önem: Türkiye’nin en çok takip edilen endeksi. 1997’de 1.000 baz puanla başladı.
- Örnek Şirketler: Koç Holding, Garanti BBVA, Türk Hava Yolları.
- BİST 30:
- BİST 100 içindeki en likit 30 şirketi temsil eder. Yüksek işlem hacmiyle dikkat çeker.
- BİST 50:
- BİST 100’ün ilk 50 şirketi. Orta ve uzun vadeli yatırımcılar için referanstır.
B. Sektörel Endeksler
Belirli sektörlerdeki şirketlerin performansını ölçer:
- BİST Banka: Akbank, İş Bankası gibi finansal kuruluşlar,
- BİST Teknoloji: Turkcell, Logo Yazılım,
- BİST Metal: Ereğli Demir Çelik,
- BİST Ulaştırma: TCDD Taşımacılık.
C. Alt Endeksler
- BİST Tüm Endeksi (BİST Tüm): Borsadaki tüm hisseleri kapsar. Küçük ölçekli şirketlerin performansını izlemek için idealdir.
- BİST Yıldız 30: BİST 100 dışındaki 30 yükselen şirketi içerir. Büyüme potansiyeli yüksek firmaları temsil eder.
- BİST İkinci Ulusal Pazar: Küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) bu endekste listelenir.
D. Tematik Endeksler
- BİST Sürdürülebilirlik Endeksi: ESG (Çevre, Sosyal, Yönetişim) kriterlerine uyumlu şirketleri listeler.
- BİST Temettü Endeksi: Düzenli temettü dağıtan şirketleri kapsar. Gelir odaklı yatırımcılar için önemlidir.
- BİST Kurumsal Yönetim Endeksi: Şeffaf yönetim yapısına sahip şirketleri öne çıkarır.
4. BİST Endekslerinin Yatırımcılar İçin Önemi
- Performans Karşılaştırması: Portföy getirilerini endekslerle kıyaslama,
- Risk Yönetimi: Endeks fonları (ETF) ve vadeli işlemlerle risk dağıtımı,
- Ekonomik Analiz: Sektörel endekslerle ekonomiye dair ipuçları elde etme.
Değerlendirme
BİST endeksleri, yatırımcılar için vazgeçilmez araçlardır. Ana endeksler piyasanın genel gidişatını yansıtırken, sektörel ve tematik endeksler hedefli stratejiler geliştirmeye olanak tanır. Türkiye ekonomisinin dinamiklerini anlamak ve doğru yatırım kararları almak için bu endeksleri takip etmek büyük önem taşır.
Not: Endeks bileşenleri ve hesaplama kuralları dönemsel olarak güncellenebilir. Yatırım yapmadan önce resmi BİST kaynaklarını kontrol etmeniz önerilir.
