Toplumların gelişmişlik düzeyi, en zayıf halkalarının refahıyla ölçülür. Ne yazık ki günümüzde, milyonlarca emekçi, asgari ücretle çalışıp açlık sınırının altında yaşam mücadelesi verirken, bu gerçek, ekonomik sistemlerin insani boyutunu sorgulatıyor. Asgari ücret ve açlık sınırı arasındaki makasın her geçen yıl açılması, sadece bir gelir adaletsizliği meselesi değil; aynı zamanda insan onurunun ekonomi politikalara nasıl kurban edildiğinin de bir göstergesi.
Kavramların Anatomisi: Asgari Ücret ve Açlık Sınırı Nedir?
Asgari ücret, bir işçinin yasal olarak alabileceği en düşük ücrettir. Devletler, bu rakamı belirlerken işçinin “temel ihtiyaçlarını” karşılamayı hedefler. Ancak pratikte, bu rakam çoğu zaman enflasyon, vergiler ve yaşam maliyetleri karşısında eriyor.
Açlık sınırı ise, bir ailenin yalnızca gıda ihtiyacını karşılamak için gereken asgari geliri ifade eder. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ) verilerine göre, 2023’te dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 20.000 TL’yi aşarken, asgari ücret brüt 17.000 TL civarında kaldı. Yani, bir işçi ailesinin sadece karın doyurmak için bile asgari ücretin üzerinde gelire ihtiyacı var.
Çarpık Denklem: Ücretler Neden Yetmiyor?
- Enflasyon ve Yaşam Maliyetleri:
TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon ile market raflarındaki fiyat artışları arasındaki uçurum, asgari ücretin satın alma gücünü hızla düşürüyor. Elektrik, su, doğalgaz ve ulaşım giderleri, ücretin büyük kısmını eritiyor. - Vergi Yükü:
Brüt asgari ücretten kesilen gelir vergisi, damga vergisi ve SGK primleri, net ücreti ciddi oranda azaltıyor. İşverenin ödediği vergiler de dolaylı olarak ücret artışlarını engelliyor. - Kayıt Dışılık:
Özellikle küçük işletmelerde, asgari ücretin altında çalıştırma veya sigortasız istihdam, emek sömürüsünü kronikleştiriyor.
Sosyal Patlama ve Ekonomik Durgunluk İkilemi
Asgari ücretin açlık sınırının altında kalması, toplumsal huzursuzluğu tetikliyor. İşçiler, ikinci bir işte çalışmak veya borçlanmak zorunda kalıyor. Bu durum, aile içi şiddetten eğitim eşitsizliğine kadar birçok sosyal sorunu besliyor.
Ekonomik açıdan ise, düşük ücretler tüketimi daraltıyor. İnsanlar temel ihtiyaçlarını bile karşılayamazken, ekonomide talep yetersizliği baş gösteriyor. Bu kısır döngü, işsizliği ve yoksulluğu derinleştiriyor.
Çözüm Önerileri: Adil Bir Sistem Mümkün mü?
- Ücretlerin Bilimsel Hesaplanması:
Asgari ücret, enflasyon ve yaşam maliyetleriyle otomatik olarak ilişkilendirilmeli. TÜRK-İŞ’in hesapladığı açlık-yoksulluk sınırları, ücret belirlemede temel alınmalı. - Vergi Reformu:
Düşük gelirliler üzerindeki vergi yükü hafifletilmeli. Asgari ücret brütten değil, netten açıklanarak şeffaflık sağlanmalı. - Sendikal Hakların Güçlendirilmesi:
Sendikalaşma oranının düşük olduğu ülkelerde (Türkiye’de %14), işçilerin toplu sözleşme hakkı genişletilmeli. Grev ve örgütlenme önündeki engeller kaldırılmalı. - Sosyal Devlet Mekanizmaları:
Temel gıda ve enerji desteği, ucuz konut projeleri ve ücretsiz sağlık hizmetleri gibi sosyal politikalar, yoksulluğu azaltmada kritik rol oynar.
İnsanlık Sınavı: Rakamların Ötesinde Bir Soru
Asgari ücret ve açlık sınırı tartışması, aslında şu temel soruyu sorar: Bir toplum, emeğinin karşılığını alamayan insanlara nasıl “gelişmiş” diyebilir? Ekonomik büyüme rakamları, insanların açlıktan ölmediği bir dünya için yeterli mi?
Kapitalizmin acımasız dişlileri arasında, insan onurunu korumak ancak hak temelli politikalar ve toplumsal dayanışma ile mümkün. Unutulmamalıdır ki, hiçbir ekonomi politikası, insanların aç karnına “başarılı” sayılamaz.
Son Söz:
Asgari ücret, bir ülkenin vicdanının aynasıdır. Bu aynada yansıyan, yalnızca rakamlar değil, insanlığın geleceğidir.
