ABD ve Ukrayna, Kiev’in Washington’ın desteğini kazanma çabalarının merkezinde yer alan ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Rusya ile savaşı hızla sona erdirme hedefini destekleyen bir maden anlaşmasının taslak şartlarında uzlaşmaya vardı.
Taslak metinde ABD’nin Ukrayna’ya herhangi bir güvenlik garantisi veya silah desteği taahhüdü vermediği, ancak Washington’ın Ukrayna’nın bağımsız, egemen ve güvenli olmasını desteklediği belirtiliyor. Öte yandan, gelecekteki silah sevkiyatlarına ilişkin müzakerelerin halen devam ettiği ifade ediliyor.
“Çok Büyük Bir Anlaşma”
Trump, gazetecilere yaptığı açıklamada, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin Cuma günü Washington’a gelerek “çok büyük bir anlaşmaya” imza atmayı planladığını belirtti. Bu gelişme, iki liderin geçtiğimiz hafta birbirlerine yönelik sert açıklamalarda bulunmasının ardından geldi.
Trump, anlaşmayı Kiev’e sağlanan milyarlarca dolarlık ABD yardımına bir geri ödeme olarak değerlendirdi ve Ukrayna’da barış sağlanması halinde ülkede bir tür barış gücüne ihtiyaç duyulacağını söyledi. Moskova, üç yıl önce Ukrayna’ya yönelik işgalini başlatmış ve NATO güçlerinin Ukrayna’da konuşlanmasına karşı kesin bir tavır almıştı.
Bazı Avrupa ülkeleri Ukrayna’ya barış gücü birlikleri göndermeye hazır olduklarını belirtirken, Trump Moskova’nın bu gücü kabul edebileceğini öne sürdü. Ancak Kremlin, bu iddiayı yalanladı.
Trump’ın Hızlı Barış Arayışı Endişe Yaratıyor
Trump’ın Ukrayna’daki savaşı hızla sona erdirme çabası ve Moskova’ya yönelik ılımlı tutumu, ABD’nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e geniş çaplı tavizler verebileceği endişelerini artırdı. Uzmanlar, bunun Ukrayna ve Avrupa’nın güvenliği için risk oluşturabileceğini belirtiyor.
Geçen hafta Trump, Zelenski’yi “popüler olmayan bir diktatör” olarak nitelendirerek hızla bir barış anlaşması yapması gerektiğini, aksi takdirde ülkesini kaybedebileceğini söyledi. Zelenski ise Trump’ın “yanlış bilgi balonunda” yaşadığını ifade ederek yanıt verdi.
Yetkililer, her iki tarafın da anlaşma taslağını onayladığını ve imzalanmasının beklendiğini açıkladı.
ABD, Ukrayna’nın Doğal Kaynaklarına Erişim Sağlayacak
Anlaşma, Ukrayna’nın zengin maden kaynaklarını ABD’nin kullanımına açabilir. Trump, “Amerikan vergi mükelleflerinin parasını geri alıyoruz” diyerek, anlaşmanın ABD için ekonomik bir geri dönüş sağlayacağını vurguladı.
Daha önce Zelenski, ABD’nin Ukrayna’daki doğal kaynaklar üzerinde 500 milyar dolarlık hak talep ettiği bir anlaşmayı imzalamayı reddetmişti. Kiev, bu miktarın ABD’den alınan yardımlardan çok daha fazla olduğunu ve anlaşmanın Ukrayna için gerekli güvenlik garantilerini içermediğini savunmuştu.
Anlaşmaya göre, Ukrayna’nın doğal kaynaklarından elde edilen gelirleri toplamak ve yeniden yatırıma yönlendirmek amacıyla bir “Yeniden Yapılanma Yatırım Fonu” oluşturulacak. Ukrayna, bu fondan elde edilen net gelirin %50’sini katkı olarak sunacak ve bu katkılar toplamda 500 milyar dolara ulaşana kadar devam edecek. ABD ise “istikrarlı ve ekonomik olarak güçlü bir Ukrayna’nın geliştirilmesi” için uzun vadeli mali taahhütte bulunacak.
Trump, Ukrayna’nın bu anlaşmadan ne kazanacağı sorulduğunda, ABD’nin şu ana kadar sağladığı 350 milyar dolarlık yardımı ve Ukrayna’nın “mücadele hakkını” işaret etti.
Brookings Enstitüsü’nden Scott Anderson, anlaşmanın küresel ölçekte “bir tür ekonomik korsanlık” olarak değerlendirilebileceğini ancak Trump ve Cumhuriyetçileri sürece dahil etmek için bunun gerekli olabileceğini belirtti.
Avrupa Müttefikleri Endişeli
Avrupalı yetkililer, Trump’ın Ukrayna’daki savaşı sona erdirme çabalarına ve Moskova ile doğrudan görüşmelere başlamasına hazırlıksız yakalandı. ABD’nin artık Avrupa güvenliğine öncelik vermediğine dair uyarılar da giderek artıyor.
Beyaz Saray’daki görüşme, Zelenski’ye Trump’a doğrudan ABD’nin desteğini sürdürmesi gerektiğini anlatma fırsatı sunabilir. Ancak Trump geçtiğimiz hafta, yanlış bir şekilde, savaşın Ukrayna tarafından başlatıldığını öne sürmüştü.
Ukrayna, Avrupa Birliği tarafından kritik olarak tanımlanan 34 mineralin 22’sine sahip. Bu kaynaklar arasında endüstriyel ve inşaat malzemeleri, alaşım metalleri, değerli ve demir dışı metaller ile bazı nadir toprak elementleri bulunuyor.
Özellikle elektrikli araç bataryaları ve nükleer reaktörler için kritik öneme sahip grafit rezervleri açısından Ukrayna, dünya kaynaklarının %20’sine sahip durumda.
Bu anlaşma, yalnızca ABD ve Ukrayna arasındaki ekonomik ilişkileri değil, aynı zamanda Avrupa ve Rusya ile olan diplomatik dengeleri de etkileme potansiyeline sahip.
