Para politikaları, döviz kuru dalgalanmaları ve borsa ilişkisinin derinlemesine incelenmesi…
Türkiye ekonomisinde Merkez Bankası’nın döviz kuru politikaları, yalnızca enflasyon veya faiz oranlarını değil, aynı zamanda Borsa İstanbul (BIST) gibi finansal piyasaların dinamiklerini de derinden şekillendiriyor. Özellikle son yıllarda uygulanan “düşük faiz-lira istikrarı” odaklı politikalar, döviz kurundaki hareketlilikle birleşince, BIST endeksinde hem fırsatları hem de riskleri beraberinde getiriyor. Peki, Merkez Bankası’nın döviz kuru politikaları BIST trendini nasıl etkiliyor? Bu yazıda, bu ilişkiyi dört ana başlıkta ele alacağız.
1. Döviz Kuru ve Şirket Karlılığı: İhracatçı-İthalatçı Dengesi
Döviz kurundaki artış (TL’nin değer kaybı), ihracat ağırlıklı şirketlerin (otomotiv, tekstil, çelik) kârlılığını olumlu etkilerken, ithal girdiye bağımlı sektörleri (enerji, teknoloji) maliyet baskısı altına alıyor. Örneğin, 2023’te TL’deki %40’lık değer kaybı, BIST 100 endeksinde ihracatçı şirketlerin payının %22 artmasına yol açtı. Ancak bu durum, enerji ithalatçısı firmaların borçlanma maliyetlerini artırarak finansal riski tetikledi.
Sonuç: Merkez Bankası’nın kur politikası, sektörel dağılımı yeniden şekillendirerek BIST’te “kazananlar ve kaybedenler” dinamikleri yaratıyor.
2. Yabancı Yatırımcı Psikolojisi: Risk ve Getiri Dengesi
Yabancı yatırımcılar, BIST’in likiditesinin yaklaşık %65’ini kontrol ediyor. TL’nin istikrarsız seyri, bu yatırımcılar için kur riskini artırıyor. Örneğin, 2022’de Merkez Bankası’nın döviz rezervlerini kullanarak kur oynaklığını sınırlama çabaları, kısa vadede BIST’te yabancı girişini canlandırsa da, rezervlerin azalması uzun vadede güven kaybına neden oldu.
Veri: 2023’te TL bazında %150 getiri sağlayan BIST, dolar bazında %10 kayıpla dünyanın en kötü performans gösteren borsalarından biri oldu.
Çıkarım: Merkez Bankası’nın kur istikrarı sağlayamaması, yabancı yatırımcıların “dolar bazlı getiri” hesaplarını bozarak BIST’ten çıkışları hızlandırabilir.
3. Faiz-Döviz-Borsa Üçgeni: Spekülatif Hareketler
Düşük faiz ortamında TL mevduatlarından kaçan yerli yatırımcı, korunma aracı olarak BIST’e yöneliyor. Özellikle “dövize endeksli kazanç” beklentisiyle banka ve holding hisseleri talep görüyor. 2021’de politika faizinin %19’dan %14’e düşürülmesi, BIST 100’ün 2.000 puanlık rekor rallisine destek vermişti. Ancak bu durum, borsada balon riskini de beraberinde getiriyor.
Uzman Görüşü: Ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez’e göre, “Faiz enflasyonun altında kaldığı sürece, tasarruf sahipleri reel getiri için borsaya akacak; bu da kırılgan bir yükseliş trendi yaratacak.“
4. Küresel Dinamikler ve Politik Belirsizlik
Merkez Bankası’nın kur politikası, Fed’in faiz artırımları veya Avrupa’daki enerji krizi gibi dış şoklarla da test ediliyor. 2022’de Fed’in agresif faiz artırımları, TL’deki baskıyı artırınca, BIST’te yabancı yatırımcı çıkışları haftalık 500 milyon dolara ulaştı. Benzer şekilde, Merkez Bankası’nın swap anlaşmalarıyla döviz likiditesi sağlama çabaları, BIST’te kısa süreli iyimserlik yarattı.
Öngörü: Küresel resesyon riski artarken, Merkez Bankası’nın döviz rezerv yönetimi, BIST’in direncini belirleyecek kritik faktörlerden biri olacak.
Sonuç: İstikrar ve Şeffaflık Anahtar Kelime
Merkez Bankası’nın döviz kuru politikalarının BIST üzerindeki etkisi, “denge” arayışına dayanıyor. TL’nin kontrollü bir esnekliğe sahip olması, hem ihracatçı şirketleri desteklerken hem de yabancı yatırımcı güvenini koruyabilir. Ancak politika belirsizliği veya aşırı müdahale, hem döviz piyasasında hem de borsada sert dalgalanmalara yol açabilir. BIST’in sağlıklı bir trend yakalayabilmesi için, Merkez Bankası’nın şeffaf ve öngörülebilir adımlar atması, enflasyon hedefiyle uyumlu bir kur-faiz dengesi kurması gerekiyor. Unutulmamalı: Finansal piyasalar, güvenle beslenir; belirsizlikle değil…
Çekince
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
