Borsa, modern ekonomilerin kalbinde yer alan kritik bir finansal mecra olarak yatırımcıların güvenine dayanır. Ancak bazı kötü niyetli kişiler veya gruplar, hisse senedi piyasasında manipülasyon yaparak hem yatırımcıları mağdur edebilir hem de ekonomik istikrarı zedeleyebilir. Peki, borsada manipülasyon yapmak hangi hukuki sorumlulukları doğurur ve hangi suçlarla yargılanabilirsiniz?
Hisse Manipülasyonu ve Sermaye Piyasası Kanunu
Hisse senedi piyasasında manipülasyon, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn) kapsamında açıkça düzenlenmiştir (SPKn m.107). Kanuna göre, piyasayı yanıltmaya yönelik hareketler — örneğin fiyat veya işlem yönlendirmeleri, sahte veya alakasız emirler, sosyal medya üzerinden yalan bilgi yayma gibi eylemler — hem idari hem de cezai yaptırımlara tabidir.
SPK suçlarına ilişkin idari yaptırımlar, çoğu zaman adli soruşturmaların başlamasına da yol açar. Bunun yanında, bazı hallerde manipülasyonun kapsamı ve sonucu, Türk Ceza Kanunu (TCK) çerçevesinde daha ağır cezai yaptırımlara zemin hazırlar.
TCK 220: Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma veya Üye Olma
Borsada manipülasyon, birden fazla kişinin planlı ve örgütsel bir yapıyla hareket etmesi durumunda, TCK m.220 kapsamında “suç işlemek amacıyla örgüt kurma veya örgüt üyesi olma” suçunu doğurabilir.
- Örgüt unsuru: En az üç kişinin belli bir hiyerarşi, iş bölümü ve süreklilikle bir araya gelmesi gerekir.
- Amaç: Suç işlemek ve ekonomik çıkar sağlamak.
- Gösterge ve deliller: Örgüt içi görev dağılımları, süreklilik, araç-gereç kullanımı, teknik ve iletişim kayıtları.
Pratikte, hisse manipülasyonu için birden fazla kişinin ortak, planlı ve sürekli şekilde hareket ettiği kanıtlanırsa, bu kişiler hakkında TCK 220 kapsamında soruşturma başlatılabilir. Örgüt kuran, yöneten ve üye olanlar ayrı ayrı cezalandırılır.
TCK 158: Nitelikli Dolandırıcılık
Manipülasyon eylemleri, TCK m.157/158 uyarınca dolandırıcılık suçunu da oluşturabilir.
- Temel unsur: Hileli davranış yoluyla yatırımcıların aldatılması.
- Netice: Mağdurun bir tasarrufta bulunması ve failin haksız menfaat elde etmesi.
Eğer manipülasyonla yatırımcılar aldatılmış ve haksız kazanç sağlanmışsa, bu eylem nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilebilir. Savcılık soruşturması sonrası, somut delillere dayalı olarak dava açılması mümkündür.
Sermaye Piyasası Manipülasyonu: Delil ve İspat
Manipülasyon iddialarının soruşturulmasında deliller kritik öneme sahiptir. Bunlar şunları içerebilir:
- SPK uzman raporları ve borsa işlem kayıtları
- Banka hesap hareketleri ve MKK verileri
- MASAK raporları
- İletişim yazışmaları, telefon ve bilgisayar kayıtları
- Teknik ve fiziki takipler, tape kayıtları
Bu deliller, savcılık tarafından usulüne uygun şekilde elde edildiğinde hem adli hem de idari soruşturmalarda kullanılabilir.
Ekonomik ve Toplumsal Etkiler
Borsada manipülasyon sadece hukuki bir mesele değildir; ekonomik ve toplumsal sonuçları da vardır:
- Yatırımcı güveni: Manipülasyon, bireysel ve kurumsal yatırımcıların piyasaya olan güvenini zedeler.
- Piyasa istikrarı: Yapay fiyat hareketleri, likidite sorunları ve piyasa dalgalanmalarına yol açabilir.
- Haksız kazanç ve kayıp: Etkisiz yatırım kararları, ciddi maddi kayıplara neden olur.
Bu nedenle, hem hukuk sistemi hem de düzenleyici kurumlar, manipülasyonla mücadelede etkin rol oynar.
Değerlendirme
Borsada manipülasyon yapmak, Sermaye Piyasası Kanunu’na muhalefetten başlayarak TCK 220 (örgüt kurma/üye olma) ve TCK 158 (nitelikli dolandırıcılık) gibi ağır suçlarla yargılanmayı gerektirebilir. Örgüt unsuru, hile ve zarar unsurları somut olarak varsa, yatırımcıları aldatmak ve haksız kazanç sağlamak ciddi hukuki sorumluluk doğurur.
Yatırımcılar ve piyasadaki aktörler için en önemli ders, şeffaflık ve yasalara uyumun hem bireysel hem de ekonomik istikrar açısından vazgeçilmez olduğudur.
