Finansal piyasalarda yatırımcıların en sık kullandığı araçlardan biri teknik analizdir. Teknik analizde, fiyat grafiklerinde oluşan belirli görünümler, gelecekteki fiyat hareketleri hakkında ipuçları sunar. Bu görünümler “formasyon” olarak adlandırılır. Formasyonlar üç ana grupta incelenir: dönüş formasyonları, devam formasyonları ve iki yönlü formasyonlar.
Aşağıda her bir formasyon türünü, işlevini ve yatırımcı açısından önemini detaylıca inceleyeceğiz.
Dönüş Formasyonları
Dönüş formasyonları, trendin mevcut yönünün sona erdiğini ve tersine dönme ihtimalinin yükseldiğini gösterir. Yani yükseliş trendinde görüldüğünde düşüşe, düşüş trendinde görüldüğünde ise yükselişe işaret edebilir.
Çift Tepe
- İki kez test edilen zirve seviyesinden sonra fiyatın aşağı yönlü kırılım göstermesiyle oluşur.
- Güçlü bir trend dönüş sinyalidir.
- Boyun çizgisinin aşağı kırılmasıyla düşüş teyit edilir.
Omuz Baş Omuz (OBO)
- Yükseliş trendinin sonlarında görülen, en güvenilir dönüş formasyonlarından biridir.
- Sol omuz, baş ve sağ omuzdan oluşur.
- Boyun çizgisinin kırılmasıyla düşüş trendi başlar.
Yükselen Takoz
- Fiyatların daralan bir yükseliş kanalında hareket etmesiyle oluşur.
- Genellikle yükseliş trendinin sonunda düşüş sinyali verir.
Çift Dip
- İki kez test edilen dip seviyesinden sonra yukarı yönlü kırılım oluşur.
- Özellikle düşüş trendlerinin sonlarında güçlü bir yükseliş dönüş formasyonudur.
Ters Omuz Baş Omuz (TOBO)
- Düşüş trendinin sonlarında görülür.
- OBO’nun tersine çalışır; yeni bir yükseliş trendinin başladığını gösterir.
- Boyun çizgisinin yukarı kırılmasıyla yükseliş teyit edilir.
Düşen Takoz
- Fiyatların daralan bir düşüş kanalında hareket etmesiyle oluşur.
- Genellikle düşüş trendinin sonunda yükseliş sinyali üretir.
Devam Formasyonları
Devam formasyonları, mevcut trendin bir süre konsolide olduktan sonra aynı yönde devam edeceğini gösterir.
Düşen Takoz
- Düşüş trendinde oluştuğunda yükseliş dönüşü gösterebilir.
- Yükseliş trendinde ise trendin devamını teyit eden bir formasyon olabilir.
Boğa Dikdörtgen
- Yükseliş trendinde fiyatın yatay bantta konsolide olmasıdır.
- Yukarı kırıldığında yükseliş trendi devam eder.
Boğa Flaması
- Güçlü bir yükseliş sonrası kısa süreli konsolidasyon oluşturur.
- Küçük üçgen veya paralel kanal görünümündedir.
- Yukarı kırılım sonrası trend devam eder.
Yükselen Takoz
- Her zaman dönüş formasyonu olmak zorunda değildir.
- Mevcut trendde yukarı yönlü fiyat hareketi olsa bile çoğu zaman zayıflamanın habercisidir.
Ayı Dikdörtgen
- Düşüş trendinde fiyatın yatay bantta konsolide olmasıdır.
- Aşağı kırıldığında düşüş trendi devam eder.
Ayı Flaması
- Güçlü bir düşüş sonrası kısa süreli yatay/daralan konsolidasyon görülür.
- Aşağı yönlü kırılım sonrası düşüş trendi sürer.
İki Yönlü Formasyonlar
İki yönlü formasyonlar, fiyat hareketinin hem yukarı hem aşağı yönlü kırılabileceği yapıları ifade eder. Bu formasyonlarda kırılım yönü kesin olmadığı için yatırımcıların destek ve direnç seviyelerine dikkat etmesi gerekir.
Yükselen Üçgen
- Genellikle yükseliş trendinde görülür.
- Direncin sürekli test edilmesi, kırılımın yukarı olma ihtimalini artırır.
- Ancak aşağı yönlü kırılım da gerçekleşebilir.
Düşen Üçgen
- Genellikle düşüş trendinde görülür.
- Destek seviyesinin sürekli test edilmesi, aşağı kırılım ihtimalini artırır.
- Nadiren yukarı kırılım da olabilir.
Simetrik Üçgen
- Fiyatların giderek daralan bir üçgen içinde sıkışmasıyla oluşur.
- Hem yükseliş hem de düşüş yönlü kırılım ihtimali vardır.
- Kırılım yönü, trendin devamını ya da dönüşünü belirler.
Ek Notlar ve Yatırımcılar İçin Öneriler
- Formasyonların tek başına yeterli olmadığını, mutlaka hacim, trend çizgileri ve diğer teknik göstergelerle desteklenmesi gerektiğini unutmamak gerekir.
- Yanıltıcı formasyonlara karşı stop-loss kullanımı risk yönetimi açısından büyük önem taşır.
- Özellikle üçgen ve takoz gibi formasyonlarda, kırılım yönü kesinleşmeden işlem açmak yatırımcıyı zarara uğratabilir.
Sonuç olarak, teknik analizde formasyonlar fiyat hareketlerini anlamak ve geleceğe dair senaryolar oluşturmak için güçlü araçlardır. Ancak kesin sinyal üretmezler; doğru yorumlandığında yatırımcıya stratejik avantaj sağlarlar.
