Enflasyonla mücadelede merkez bankalarının elindeki en somut araç politika faizi gibi görünse de, ekonomik istikrarın sağlanmasında en az bunun kadar önemli bir diğer unsur da enflasyon beklentilerinin doğru yönetilmesidir. Çünkü ekonomi, sadece bugünkü rakamlarla değil, geleceğe dair algılarla da şekillenir. Yani tüketici harcama yaparken, yatırımcı risk alırken ya da firma fiyat belirlerken yalnızca mevcut koşulları değil, gelecekte ne olacağını düşündüğünü de hesaba katar. İşte bu nedenle, beklentileri kontrol altına almak merkez bankalarının başarısı açısından hayati bir rol oynar.
Bir merkez bankasının güvenilirliği, beklentileri yönlendirme gücünü doğrudan etkiler. Ekonomik aktörler, merkez bankasının verdiği sinyalleri ciddiye alıyor, kararlarına güven duyuyorsa; sadece faiz artırarak değil, sözlü yönlendirmelerle de piyasaları etkileyebilir. Bu durum, para politikasının etkinliğini artırır, geçiş kanallarını güçlendirir ve özellikle enflasyonun kontrol altına alınmasında önemli bir avantaj sağlar.
Beklentilerin fiyatlama davranışları üzerindeki etkisi çarpıcıdır. Örneğin firmalar, gelecekte enflasyonun artacağını düşünüyorsa, maliyetlerini telafi edebilmek için şimdiden fiyatlarını yükseltir. Bu da henüz gerçekleşmemiş bir enflasyonun, beklenen enflasyon üzerinden piyasaya yansımasına neden olur. Merkez bankası, enflasyon beklentilerini yöneterek bu döngüyü kırabilir. Benzer şekilde çalışanlar ve sendikalar da gelecekteki alım gücünü korumak için yüksek ücret artışı talep eder. Bu da maliyetleri yükselterek fiyatlara yansır ve ücret-fiyat sarmalı oluşur. Burada da çözüm, güven telkin eden ve tutarlı politikalarla beklentileri dengeleyen bir merkez bankasından geçer.
Enflasyon beklentileri yalnızca iç piyasayı değil, döviz kurunu da etkiler. Eğer toplumda “TL erimeye devam edecek” algısı hakimse, insanlar dövize veya altına yönelir, dolarizasyon artar. Bu da kur üzerinde baskı yaratır ve ithalat maliyetleri aracılığıyla enflasyonu daha da tetikler. Oysa güvenilir bir merkez bankası, beklentileri yöneterek döviz piyasasındaki spekülatif hareketlerin önüne geçebilir.
Politika faizi tek başına yeterli değildir. Merkez bankalarının iletişim stratejisi, bu noktada en önemli araçlardan biridir. Alınan kararların gerekçelerini açık ve anlaşılır bir dille anlatmak, geleceğe yönelik projeksiyonları şeffaf biçimde paylaşmak ve tutarlılık içinde hareket etmek; piyasa aktörlerinin güvenini pekiştirir. Böylelikle merkez bankası sadece faiz değil, güven aracılığıyla da piyasaları yönlendirebilir. Bir kez bu güven oluştuğunda, merkez bankasının verdiği en küçük sinyal bile piyasalarda etkili olur.
Türkiye özelinde değerlendirildiğinde, son dönemde uygulanan sıkı para politikası bu teorik çerçevenin pratiğe yansıması olarak görülebilir. Enflasyonu düşürme amacıyla faiz artışları ve kredi kısıtlamalarıyla tüketim ve yatırım harcamalarının yavaşlatılması hedeflenmiştir. Bu politikaların kısa vadede ekonomik büyümeyi sınırlayıcı etkisi olsa da, uzun vadede sağlıklı bir ekonomik yapı inşa etmek açısından önemlidir. Nitekim enflasyon beklentilerinde gözlenen kademeli iyileşme, dolarizasyon oranlarındaki düşüş ve döviz kurundaki istikrar işaretleri, politikanın ilk aşamada sonuç vermeye başladığını göstermektedir.
Ancak unutulmamalıdır ki, bu başarıyı kalıcı kılmak için süreklilik ve tutarlılık esastır. Enflasyonla mücadelede “bir defaya mahsus” değil, sürdürülebilir ve güven veren politikalar etkili olur. Bu nedenle para politikasının teknik yönlerinin ötesinde, güven, iletişim ve beklenti yönetimi gibi görünmeyen ama çok güçlü unsurlar, başarıyı belirleyen temel dinamikler olarak karşımıza çıkar.
