Türkiye’de son yıllarda ekonomide yaşanan kur oynaklığı ve döviz talebinin artması, tasarruf sahiplerinin dövize yönelmesine sebep olmuştur. Bu süreçte Türk Lirası’nın değerini korumak ve döviz tevdiat hesaplarının (DTH) payını azaltmak amacıyla 21 Aralık 2021 tarihinde hayata geçirilen Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemi, Türkiye’nin son dönemdeki en dikkat çekici finansal araçlarından biri olmuştur.
Kur Korumalı Mevduat’ın Tanımı
Kur Korumalı Mevduat, tasarruf sahiplerinin döviz kurlarındaki yükselişe karşı korunarak TL cinsinden faiz getirisi elde edebilecekleri bir mevduat ürünüdür. Bu sistemde vatandaşlar TL hesap açmakta; hesap vadesi boyunca TL’nin döviz karşısında değer kaybetmesi durumunda oluşacak fark, Hazine ve Merkez Bankası tarafından karşılanmaktadır. Böylece tasarruf sahipleri döviz artış riskine karşı korunurken, TL faiz geliri de elde etmektedir.
KKM sistemi:
- Dövizden dönüşümlü (DTH bozdurularak TL’ye geçirilen) KKM
- Doğrudan TL ile açılan KKM
şeklinde iki ana kategoriye ayrılmaktadır.
Uygulama Detayları
1. Vadeler
KKM hesapları genellikle 3 ay, 6 ay, 12 ay gibi vadelerle açılmaktadır. Vade sonunda anapara + TL faiz getirisi sağlanır; eğer döviz kurundaki artış faiz gelirinden fazla olursa aradaki fark da ek olarak ödenir.
2. Getiri Hesaplaması
- Kur değişimi > faiz oranı olursa, tasarruf sahibi kur farkından dolayı daha yüksek getiri elde eder.
- Kur değişimi < faiz oranı olursa, sadece faiz geliri kazanır.
Örnek:
- %15 faiz oranı ile 100.000 TL mevduat açıldı.
- Vade sonunda USD/TL %20 arttı.
- Tasarruf sahibi %20 oranında getiri elde eder (kur koruması devreye girer).
3. Dövizden dönüşümlü hesap
Yurt içi yerleşiklerin mevcut döviz hesaplarını bozdurarak TL’ye çevirmeleri halinde kur dönüşüm kuru sabitlenir. Vade sonunda TL getirisi, yeniden güncel kura göre hesaplanır.
Kur Korumalı Mevduat’ın Amaçları
KKM’nin temel amaçları:
- Döviz talebini azaltarak döviz kurlarındaki oynaklığı sınırlamak
- Türk Lirası’na olan güveni artırmak
- Döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki payını düşürmek
- TL mevduatın cazibesini artırmak
- Döviz rezervleri üzerinde baskıyı azaltmak
Avantajları
- Kur riskine karşı koruma: TL’nin değer kaybetmesi durumunda kur farkı ödenerek tasarruf sahibinin anaparası ve getirisi garanti altına alınır.
- TL’ye dönüşü teşvik: Döviz yerine TL hesap açılması, ulusal para biriminin kullanımını artırır.
- Devlet güvencesi: Kur farkının ödenmesi Hazine ve Merkez Bankası tarafından garanti edilir.
Eleştiriler ve Riskler
- Maliyet: Kur farkı Hazine tarafından karşılandığı için bütçe üzerinde ciddi yük oluşturabilir. Özellikle dövizdeki yükseliş devam ederse kamu maliyesinde ek harcamalara yol açar.
- Yapısal çözüm olmaması: KKM, kısa vadeli bir araçtır. Türkiye’nin döviz ihtiyacı, cari açık ve enflasyon gibi temel problemler çözülmeden sürdürülebilir olmayabilir.
- Enflasyonist etkiler: Piyasaya TL akışı artabilir; dolaylı olarak enflasyonu tetikleyebilir.
- Döviz talebi baskısı yeniden doğabilir: KKM’nin sona ermesi veya cazibesinin azalması durumunda yeniden dövize yöneliş yaşanabilir.
Uygulamanın Güncel Durumu
2022 ve 2023 yıllarında KKM hesapları hızla büyümüş, toplam mevduat içinde önemli bir paya ulaşmıştır. 2024-2025 döneminde ise yeni ekonomi politikaları çerçevesinde KKM’nin kademeli olarak küçültülmesi, daha klasik faiz enstrümanlarına dönülmesi hedeflenmektedir. Bankacılık sektörü ve piyasa aktörleri de bu geçiş sürecine uyum sağlamaya çalışmaktadır.
Değerlendirme
Kur Korumalı Mevduat sistemi, Türkiye’nin finansal istikrarını korumak amacıyla geliştirilmiş geçici bir enstrüman olarak öne çıkmaktadır. Kısa vadede döviz talebini baskılayarak TL’nin değerini korumaya yardımcı olsa da, uzun vadede yapısal reformlarla desteklenmesi gerektiği açıktır. Bu nedenle KKM, ancak sağlam makroekonomik politikalar ve güven artırıcı tedbirlerle birlikte sürdürülebilir bir para politikası çerçevesinin parçası olabilir.
