Türkiye’de halkın elinde tuttuğu ve ekonomiye dahil etmediği altın varlıklarının değerinin yaklaşık 500 milyar dolar seviyesinde olduğu tahmin ediliyor.
Uzmanlar, ülkede yastık altında tutulan altın miktarının 5 bin ton civarında bulunduğunu belirtiyor. Bu hesaplamada, altının kilogram fiyatının ortalama 107 bin dolar civarında olması temel alınırken, toplam parasal değerin de böylece 500 milyar doları aştığı ifade ediliyor.
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan sektör temsilcileri, Türkiye’deki hanehalkı sayısının 20 milyon civarında, toplam nüfusun ise yaklaşık 85 milyon olduğunu hatırlatarak, bu büyüklükteki bir birikimin gerçekçi olduğuna dikkat çekiyor. Ancak altının bir kısmının manevi değeri nedeniyle ekonomiye kazandırılamayacağı, dolayısıyla rakamların tahmini olduğu vurgulanıyor.
Diğer yandan ülkede kuyumculuk ve mücevherat sektörünün yıllık ortalama 170-200 ton altın ithalatına ihtiyaç duyduğu, buna karşın yurt içi altın üretiminin 2023 yılında 35,5 ton, 2024 yılında ise 32,2 ton seviyelerinde gerçekleştiği belirtiliyor. Böylece ithalata olan bağımlılık devam ederken, toplam ithalatın yalnızca yüzde 40-50’lik kısmının doğrudan kuyumculuk sektöründe kullanıldığı, geri kalan kısmın ise yastık altı birikimlere veya başka alanlara yöneldiği ifade ediliyor.
Sektör temsilcileri, yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılması için çeşitli projelerin uzun süredir gündemde olduğunu hatırlatıyor. Daha önce bazı kamu destekli projelerle kuyumcuların sisteme dahil edilmesi, vatandaşın güvendiği kuyumcular aracılığıyla altınını sisteme sokabilmesi için çeşitli modeller geliştirilmişti. Bu çalışmaların başında, kuyumcular aracılığıyla altının banka hesaplarına geçirilmesini sağlayan sistemler ve rafineri firmaları tarafından oluşturulan dijital altyapılar yer almıştı. Ancak vatandaşların önemli bir kısmının hâlâ yeterli güven ortamı oluşmadığı gerekçesiyle birikimlerini yastık altında tutmayı tercih ettiği gözleniyor.
Bu sorunu çözmek için yeni öneriler de gündeme getiriliyor. Bunlardan biri, tüm ülke genelindeki kuyumcuların dahil olduğu, kredi süreçlerinde rol aldığı, altınların ekspertiz değerlerinin belirlendiği ve kayıt altına alındığı yeni bir sistem. Bu sistem kapsamında kuyumcular, vatandaşın getirdiği altınları has altın oranlarına göre değerleyecek, sonuçlar otomatik olarak kaydedilecek ve liste halinde bankalarla paylaşılacak. Böylece vatandaşın hesabına altının karşılığı has altın olarak geçecek, banka da peşin veya vade sonunda ödeme taahhüdü verecek. Ayrıca kuyumcular, sistemde ekspertiz hizmeti de sunarak altınların gerçek değerinin ortaya çıkmasını sağlayacak.
Bir diğer dikkat çeken öneri ise tamamen kuyumculuk ve mücevherat sektörü odaklı bir ihtisas bankası kurulması. Bu bankanın kooperatif mantığında işletileceği, üyelerinin kuyumcular olacağı, sermayesinin altın bazlı tutulacağı, kamu tarafından destekleneceği ve sektördeki tüm standartları tek elde toplayacağı belirtiliyor. Böylece hem yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılması sürecinin hızlanacağı, hem de kuyumcuların finansman ihtiyaçlarının karşılanacağı ifade ediliyor. Söz konusu banka ile ithalat, cari açık, yatırım, teknoloji ve standardizasyon gibi pek çok sorunun da bütüncül bir şekilde ele alınabileceği düşünülüyor.
Yetkililer, böyle bir bankanın kurulmasının ülkede uzun süredir gündemde olan hurda altın dönüşümünü de hızlandıracağına inanıyor. Öte yandan, bu süreç için gerekli hukuki ve teknik hazırlıkların devam ettiği, finansal yapıya ilişkin düzenlemeler üzerinde de çalışıldığı aktarılıyor.
Tüm bu adımların, Türkiye’de atıl durumda bekleyen büyük altın stoklarının kayıt altına alınarak milli tasarrufa dönüştürülmesi ve ekonomiye katkı sağlaması bakımından kritik olduğu vurgulanıyor. Sektör temsilcileri, vatandaşın güveninin artırılması, daha cazip sistemlerin hayata geçirilmesi ve bu süreçte kuyumcuların aktif şekilde rol almasının önemine dikkat çekerek, yastık altındaki altının ekonomiye kazandırılmasının önümüzdeki dönemde daha fazla gündemde olacağını belirtiyor.
