Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC): Küresel Tedarik Zincirinde Yeni Bir Stratejik Güzergâh
Küresel tedarik zincirleri, 21. yüzyılda giderek daha karmaşık, çok katmanlı ve kırılgan hale gelmiştir. COVID-19 pandemisi, Rusya-Ukrayna savaşı, Süveyş Kanalı’ndaki kriz gibi olaylar, dünya ekonomisinde tek bir noktadaki aksamanın küresel sonuçlar doğurabileceğini göstermiştir. Bu bağlamda, stratejik ulaştırma ve lojistik projeleri yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik önem de taşımaya başlamıştır. 2023 G20 Zirvesi’nde duyurulan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (India–Middle East–Europe Economic Corridor – IMEC), bu çok katmanlı dönüşümün en güncel ve iddialı örneklerinden biridir.
IMEC’in Yapısı ve Hedefleri
IMEC, Hindistan’dan başlayan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi Körfez ülkeleri üzerinden İsrail ve nihayetinde Avrupa’ya ulaşan çok modlu bir ulaşım ve lojistik hattı olarak tasarlanmıştır. Proje iki ana güzergâhtan oluşur:
- Doğu Koridoru (East Corridor): Hindistan ile Körfez ülkeleri arasında deniz taşımacılığı ve liman bağlantılarını kapsar.
- Batı Koridoru (West Corridor): Körfez’den kara ve demiryolu taşımacılığı ile İsrail limanları üzerinden Avrupa’ya erişim sağlar.
Bu yapı, yalnızca fiziksel altyapı değil; dijital bağlantı, enerji hatları ve yeşil ulaşım sistemlerini de kapsayan entegre bir ekonomik ağ yaratmayı hedeflemektedir.
Jeoekonomik Önemi
IMEC, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne (BRI) alternatif olarak şekillenmekte ve özellikle ABD ile Avrupa Birliği’nin stratejik desteğini arkasına almaktadır. Koridor, Çin’in Orta Asya ve Afrika üzerindeki etkisini dengelemek amacıyla Hindistan’ı lojistik bir merkez haline getirmeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda Körfez ülkeleri için ekonomik çeşitlendirme (petrol dışı yatırım ve ticaret) stratejilerine hizmet etmektedir.
Proje, tedarik zincirlerinin kısalması, taşıma sürelerinin azalması, gümrük işlemlerinin dijitalleştirilmesi ve karbon ayak izinin düşürülmesi gibi hedeflerle ekonomik verimlilik sağlamayı amaçlar. Bu yönüyle IMEC, yalnızca bir ulaşım projesi değil, aynı zamanda bölgesel kalkınma, dijital dönüşüm ve yeşil ekonomi politikalarının bir parçası olarak değerlendirilmektedir.
Siyasi ve Stratejik Etkiler
IMEC’in hayata geçmesiyle oluşacak yeni ittifaklar, özellikle Orta Doğu’da dikkat çekicidir. Hindistan-Suudi Arabistan-Birleşik Arap Emirlikleri-İsrail arasında oluşacak yeni işbirliği ağı, geleneksel kutuplaşmaların aşılması adına diplomatik zemini güçlendirebilir. Bu bağlamda proje, yalnızca ekonomik değil, barış ve diplomasi aracı olarak da potansiyel taşır.
Ancak bu ittifakın inşasında İran’ın dışlanması, bölgesel kırılganlıkları da beraberinde getirebilir. Ayrıca IMEC güzergâhı üzerinde bulunan Filistin toprakları, Lübnan ve Suriye gibi çatışma bölgeleri, güvenlik risklerini artırmaktadır. Koridorun kara bileşenlerinin başarıyla işlemesi, siyasi istikrarın sağlanmasına doğrudan bağlıdır.
Karşılaştırmalı Analiz: BRI – IMEC
| Özellik | Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) | Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Koridoru (IMEC) |
|---|---|---|
| Başlatıcı | Çin | Hindistan, AB, ABD |
| Coğrafi Yayılım | Asya, Afrika, Avrupa, Latin Amerika | Güney Asya, Orta Doğu, Avrupa |
| Temel Motivasyon | Çin merkezli ekonomik genişleme | Çin etkisine karşı stratejik dengeleme |
| Enerji Entegrasyonu | Petrol/doğalgaz hatları | Yeşil enerji altyapısı ve elektrik iletimi |
| Dijital Unsur | Orta düzey | Yüksek düzeyli dijital ağ planlaması |
| Risk Unsurları | Borç tuzağı, şeffaflık eksikliği | Siyasi istikrarsızlık, bölgesel çatışmalar |
Türkiye’nin Rolü ve Olası Katkısı
IMEC’in mevcut güzergâhı Türkiye’yi doğrudan içermemektedir, ancak Türkiye’nin coğrafi konumu ve lojistik altyapısı, bu projenin bir uzantısı veya tamamlayıcısı olmasını mümkün kılmaktadır. Türkiye’nin Avrupa ile Asya arasında doğal bir köprü işlevi görmesi ve Orta Koridor (Middle Corridor) girişimiyle Trans-Hazar taşımacılığında aktif rol oynaması, IMEC ile entegrasyon potansiyelini güçlendirmektedir.
Türkiye’nin proaktif bir diplomasiyle IMEC’e paralel koridorların kesişme noktası olma hedefi, hem ekonomik kazanç hem de jeopolitik pozisyonunu güçlendirme açısından önemlidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC), yalnızca yeni bir ulaşım ve ticaret hattı değil; çok kutuplu dünya düzeninin yeniden şekillendiği bir dönemde ekonomik, siyasi ve teknolojik açıdan anlamlı bir vizyonun ürünüdür. Hindistan’ın yükselen gücü, Körfez’in ekonomik dönüşümü ve Avrupa’nın alternatif güzergâh arayışları, bu projeyi küresel bir kırılma noktası haline getirmektedir.
Ancak projenin başarısı, yalnızca teknik kapasiteye değil; taraflar arasındaki siyasi iradeye, bölgesel barışın tesisine ve uluslararası koordinasyonun etkinliğine bağlıdır. IMEC’in etkin ve sürdürülebilir hale gelmesi, küresel ekonomik mimaride yeni bir denge oluşturma potansiyeli taşımaktadır.
