Finansal özgürlük çoğu yatırımcının zihninde yanlış bir yerden başlar. “1 milyon dolarım olsun yeter” gibi yuvarlak hedefler kulağa motive edici gelse de, teknik olarak anlamsızdır. Çünkü finansal özgürlük, bir defalık bir servet büyüklüğü değil, sürdürülebilir bir nakit akışı problemidir. Bankadaki toplam para değil, o paranın harcamalarınızı ne kadar süre ve hangi riskle finanse edebildiği belirleyicidir.
Bu konunun akademik zemini, 1998’de yayımlanan ve literatüre Trinity Çalışması olarak geçen araştırmaya dayanır. Ancak %4 kuralını ezbere uygulamak, yatırımcıyı yanlış güven duygusuna sürükleyebilir. Bu nedenle işin matematiğini ve teknik risklerini net biçimde anlamak gerekir.
Gelir Değil, Gider: En Kritik Zihinsel Dönüşüm
Finansal özgürlük hesabındaki en büyük hata, mevcut maaşı referans almaktır. Oysa emeklilikte veya pasif gelir döneminde maaşınızı ikame etmeye çalışmazsınız, sadece yaşam maliyetinizi fonlarsınız.
Aylık 70.000 TL kazanan ama 50.000 TL harcayan bir kişi için finansal özgürlük hedefi 70 bin TL değil, 50 bin TL’dir. Çünkü yatırım portföyünüz, işten ayrıldığınız gün gelir seviyenizi değil, harcama seviyenizi karşılamak zorundadır. Bu ayrım yapılmadan yapılan her hesap, baştan hatalıdır.
25 Katı Kuralı ve %4 Çekim Oranı
Trinity Çalışması, farklı tarihsel dönemlerde oluşturulmuş %50 hisse / %50 tahvil ve %75 hisse / %25 tahvil portföylerini inceleyerek şu sonucu ortaya koymuştur: Portföyden her yıl enflasyona endeksli %4 çekim yapıldığında, paranın 30 yıl boyunca tükenmeme ihtimali son derece yüksektir.
Matematik basittir ama güçlüdür:
Yıllık Gider / %4 = Yıllık Gider × 25
Yani emeklilikte veya finansal özgürlük döneminde yılda 600.000 TL harcamayı planlayan bir yatırımcı, teorik olarak 15 milyon TL’lik bir portföyle bu yaşam standardını sürdürebilir. Bu noktada kritik olan, bu paranın endeks fonları gibi geniş tabanlı ve disiplinli araçlarda değerlendirilmesidir.
%4 Kuralının Görünmeyen Riskleri
“Borsa uzun vadede zaten %10 kazanıyor, ben %4 çekerim, para bitmez” yaklaşımı tehlikeli bir basitleştirmedir. Çünkü ortalama getiri, yatırımcının başına gelen gerçek getiri değildir.
Buradaki temel tehdit Sıralı Getiri Riskidir. Emekliliğinizin ilk yıllarında büyük bir piyasa çöküşü yaşarsanız – 2000 dot-com balonu veya 2008 finansal krizi gibi – portföyünüz düşerken %4 çekmeye devam etmek, ana parayı kalıcı olarak eritebilir. Bu zarar, sonraki iyi yıllarda telafi edilemeyebilir.
Bu nedenle modern finans literatürü, %4 kuralını Monte Carlo simülasyonları ile test eder. Binlerce farklı piyasa senaryosunun simüle edildiği bu analizler, %4 kuralının yaklaşık %95 başarı oranına sahip olduğunu gösterir. Ancak “ben maksimum güven istiyorum” diyenler için %3,5 çekim oranı, yani giderlerin 28–30 katı portföy büyüklüğü daha muhafazakâr bir eşik olarak kabul edilir.
Daha Agresif Yaklaşım: %7 Çekim Gerçekçi mi?
Bazı yatırımcılar, portföylerinin dolar bazlı %12–15 büyüdüğünü gerekçe göstererek %7 çekim oranını savunur. Matematiksel olarak bu mümkündür:
100 / 7 ≈ 14,2
Yani yıllık giderinizin yaklaşık 14 katı bir portföy, kağıt üzerinde yeterli görünebilir. Ancak bu yaklaşım, çok yüksek risk toleransı gerektirir. Enflasyonun kontrolden çıktığı, borsanın %30–40 düştüğü bir dönemde %7 çekim yapmak, portföyü hızla tüketebilir.
Bu strateji ancak kriz dönemlerinde harcamalarını ciddi biçimde kısabilen, gerektiğinde tekrar gelir yaratabilecek yatırımcılar için anlamlıdır. Aksi halde finansal özgürlük değil, finansal kırılganlık üretir.
Son Söz: Finansal Özgürlük Bir Rakam Değil, Bir Sistemdir
“Ne zaman finansal özgür olurum?” sorusunun cevabı tek bir servet rakamında değil, harcama düzeyiniz, çekim oranınız ve risk toleransınızın birleşiminde gizlidir. %4 kuralı güçlü bir referans noktasıdır ama kutsal bir yasa değildir. Gerçek finansal özgürlük, esnek harcama yapabilme, disiplinli portföy yönetimi ve riskleri önceden kabul etme becerisiyle mümkündür.
Paranızın size ne kadar süre, hangi koşullarda ve hangi belirsizliklere rağmen yeteceğini hesaplayabiliyorsanız, finansal özgürlüğe giden yolu matematiksel olarak da kontrol altına almışsınız demektir.
