Finansal piyasalarda uzun vadede kazananların profiline bakıldığında şaşırtıcı bir gerçek ortaya çıkar: Ne en zeki olanlar ne de en çok bilgiye sahip olanlar sürekli kazanır. Asıl kazananlar, ortalama zekâya sahip olup duygularını kontrol edebilenler ve stratejilerini kurallara bağlayarak sistematik şekilde uygulayanlardır. Çünkü piyasa, bilgiden çok psikolojiyle sınar. Beyin ise insana sürekli “doğru yaptığını” fısıldar; yanlış giden her şeyin sorumluluğunu piyasaya yükler. Bu noktada en tehlikeli şey, hatayı dışsallaştırmak ve stratejiyi sorgulamamaktır.
Kendi stratejisiyle para kazanan bir yatırımcının başkalarına sormaya ihtiyacı yoktur. Çünkü piyasada her görüş, sizi kendi sisteminizden uzaklaştırma potansiyeli taşır. Bir başkasının fikri, sizin risk algınıza, sermaye yapınıza ve zaman ufkunuza uymaz. Bu yüzden sürdürülebilir kazanç, başkalarının ne dediğinden çok sizin kurallarınıza ne kadar sadık kaldığınızla ilgilidir.
Ocak ayı özelinde BIST tarafına bakıldığında ise tarihsel ve davranışsal bazı dinamikler dikkat çekiyor. Yıl sonlarının zayıf geçtiği dönemlerde, yıl başıyla birlikte portföylerde ciddi bir varlık dağılımı yeniden dengelenmesi yaşanır. Fonlar, kurumsal yatırımcılar ve büyük portföyler yeni yıla daha “temiz” bilançolarla girmek ister. Bu süreçte kaynak aktarımı yeniden başlar ve genellikle likiditesi yüksek, bilanço gücü güçlü hisseler öne çıkar. Bu nedenle BIST 30 ve BIST 50 hisseleri, Ocak aylarında göreceli olarak daha güçlü performans gösterebilir.
Buna karşılık, yıl içinde sert yükselişler yaşamış yan hisselerde realizasyon ihtimali artar. Özellikle likiditesi sınırlı, hikâye bazlı yükselmiş hisselerde yatırımcılar kârı cebe koyma eğilimine girer. Bu durum, endeks yukarı yönlü hareket etse bile piyasa içi ayrışmayı beraberinde getirir. Yani endeks yükselirken birçok hissenin yerinde sayması ya da geri çekilmesi şaşırtıcı olmaz.
Temettü verimi yüksek olan hisseler ise yılın ilk aylarında farklı bir psikolojiyle fiyatlanır. Yatırımcılar, yaklaşan temettü dönemini önceden satın alma eğilimindedir. Aynı şekilde, yüksek bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli taşıyan şirketlerde de genellikle yılın ilk üç ayında dönemsel hareketler görülür. Bunun temel nedeni, beklentinin fiyatlanmasıdır; gerçekleşme değil, ihtimal piyasayı hareketlendirir.
Ancak burada kritik bir nokta vardır: Bu tür dönemsel hareketler bir “kural” değil, bir “olasılıktır”. Olasılıkları avantaja çevirebilmek için risk yönetimi şarttır. Zarar kesmeyen, pozisyon boyutunu ayarlamayan ve tek senaryoya inanan yatırımcı, en doğru öngörüde bile kaybedebilir. Piyasa, haklı olanı değil, disiplinli olanı ödüllendirir.
Sonuç olarak, piyasada başarı; zeka yarışından çok sabır, disiplin ve sistem işidir. Ocak ayı BIST için tarihsel olarak umut verse de asıl farkı yaratan, yatırımcının kendi kurallarına ne kadar sadık kaldığıdır. Piyasa her zaman haklıdır; ama kazanan, bunu en erken kabul edebilen kişidir.
